مقالچه

معرفی اجمالی کتاب هشت بهشت

هشت بهشت ادعانامه فرقه ازلی علیه بهائیت

معرفی اجمالی کتاب هشت بهشت

کتاب “هشت بهشت” [۱] اثر مشترک آقاخان کرمانی و شیخ احمد روحی است. به هرروی، این کتاب را باید فلسفه نظری شریعت بیان تعبیر نمود که افراد نامبرده تحت تأثیر عقاید سید جواد کربلایی (از پیروان اولیه باب و “حروف حیّ” او) آن را تألیف کرده اند. [۲] .
هدف از تألیف “هشت بهشت”، طبق گفتار نویسندگان آن، عبارت است از: ۱- بیان عقاید ازلیان؛ ۲- ردّ طریقه بهائیت؛ ۳- ذکر علل و اسباب تقسیم بابیه به دو گروه ازلی و بهائی؛ ۴- بیان فلسفه مسلک جدید؛ ۵- دادن اطلاعاتی راجع به تاریخ وقایع دوره اول بابیه؛ ۶- شرح حال عده کثیری از قدمای این فرقه.
علت نام گذاری کتاب به هشت بهشت نیز، وجود هشت بابی است که در این مجموعه شرح داده شده است. [۳] باب های هشت گانه کتاب از این قرار است: باب اول: در حقوق الهیه، باب دوم: در تهذیب اخلاق، باب سوم: در تدبیر و حکمت منزل، باب چهارم: در حقوق مدنیه، باب پنجم: در حقوق و نوامیس عامّه، باب ششم: در حقوق ملکوتیه، باب هفتم: در احوال قیامت و دلائل ظهور قائم آل محمد(ص)، و باب هشتم: در وقایع قیامت و ظهور نقطه بیان و اصحاب او. [۴] .
از دیگر مطالب این کتاب می توان به عناوین زیر اشاره کرد: ۱- مقدمه و بیان مختصری از شرح حال و زندگی آقاخان کرمانی و شیخ احمد روحی؛ ۲- تعریف شریعت بیان؛ ۳- خصایص و امتیازات آن؛ ۴- دعاوی اهل بیان؛ ۵- مناسبات این شرع با شرایع دیگر؛ ۶- شرح حال حضرت ثمره؛ [۵] ۷- شرح حال عجل سامری [۶] و سرانجام در خاتمه بیان شرح فتنه صیلم [۷] آمده است.
کتاب “هشت بهشت” را درواقع می توان آینه تمام نمای یک گروه بدعت گذار و نو دینی دانست؛ زیرا نویسندگان آن در جای جای کتاب درصددند این مدعا را بیان کنند که دین مبین اسلام متعلق به زمان های گذشته است و آنچه نیاز بشر امروز است چیزی فراتر از اسلام و تعالیم آن است که تعابیر و اضافات جدیدی را می طلبد. البته نویسندگان کتاب در نوشته خود تماماً از آیات و روایات اسلامی استفاده کرده، اما بر پیکر این همه، لباسی از تأویلات جدید پوشانده اند؛ تأویلاتی که البته در درستی و بجایی آن ها جای هزاران حرف است. چنان که وجود عناوینی همچون ظهور قائم آل محمد(ص)؛ عِجل (گوساله) سامری…، نشان دهنده آن است که اینان تحت تأثیر ادبیات اسلامی در پی تأسیس مفاهیم دینی جدید بوده اند؛ گرایش و نحله ای که البته هیچ گاه نتوانست در جامعه اسلامی ایران رشد و بالندگی طبیعی و معقول را بیابد و لاجرم، دانسته و ندانسته، ابزاری در دست قدرت های استعماری آن زمان گردید.
اما آنچه جنبش نودینی بابی – ازلی را به لحاظ تأثیر تاریخی، تا حدودی مؤثر و لاجرم دارای اهمیت بحث می سازد، حضور و نفوذ عده ای از هواداران (یا منسوبان به این) جنبش همچون یحیی دولت آبادی در بین مشروطه خواهان سکولار است.
اما باید توجه کرد که متن “هشت بهشت” به گونه ای است که خواننده را دچار سردرگمی و تحیّر می کند؛ زیرا نویسندگان آن، مدعی اند که آیین بیان، تعریفی نو از اندیشه الهی است، اما خواننده نکته سنج آنچه در کتاب می خواند تغییرات ظاهری در عناوین و آداب اسلامی است. مثلاً در آیه “ما فرّطنا فی الکتاب من شی ء و لا رطباً و لا یابساً الا فی کتاب مبین و انّ فی البیان حکم کل شی ء کل شی ء احصیناه فی امام مبین”، [۸] لفظ مبین و بیان را دال بر دین جدید می دانند. اینان اصرار دارند که بگویند آیین اختراعی شان جامع همه ادیان است [۹] و در عین اینکه ناسخ ادیان دیگر نیست، [۱۰] ادیان دیگر را مطرود می سازد. [۱۱] از طرفی اعتراف کرده اند که “دین اسلام، جامع و عقلانی است”، [۱۲] ولی در عبارتی دیگر، بعضی از احکام اسلام مانند حجاب و حرمت شرب خمر را نسبی دانسته [۱۳] و گفته اند: “… همچنین احکام شریعت اسلام مناسب به عصر جاهلی و عشایر و اقوام وحشی بادیه نشین است و هرگز مردم متمدن را سیراب نتواند کرد. ” [۱۴] .
آنان، با اینکه به عقلانیت اسلام معترف اند، در جایی نوشته اند: “دین [اسلام ] با عقل سازگار نیست و آن کس که توانست دین را با عقل سازگار کند شیخ احمد احسائی بود و بعد از آن در ظهور بیان [مرام باب ]، روح شرع و حکمت، یکی شد. ” [۱۵] .

[۱] نسخه مورد مراجعه و استناد ما از این کتاب، نسخه چاپی آن است که مشخصاً کتابشناسی آن چنین است: چاپ سربی، بی نا، بی تا، موجود در کتابخانه مؤسسه آموزشی – پژوهشی امام خمینی قم.
[۲] در مقدمه هشت بهشت (ص الف) آمده است: “آقا سیدجواد کربلایی که از حروف حیّ نقطه اول و مولد موطنش شیراز بوده است.
[۳] هشت بهشت، ص۲۹٫
[۴] نقطه بیان، مقصود علی محمد باب است.
[۵] مقصود، میرزا یحیی صبح ازل است.
[۶] منظور حسین علی بهاء، بیان گذار نحله بهائیت است.
[۷] منظور، چگونگی انزوای صبح ازل است.
[۸] این عبارت، تلفیقی از آیات ۳۸ و ۵۹ سوره انعام و ۱۲ سوره یس است.
[۹] در تعریف شریعت بیان، به این مطلب اشاره می کنند (هشت بهشت، ص۲).
[۱۰] همان جا.
[۱۱] هشت بهشت، ص۲۳؛ البته پیروان باب در بَدَشت (از توابع شاهرود) دین اسلام را منسوخ اعلام کرده اند. رک: سعید زاهد زاهدانی، همان، صص۱۰۰-۹۹٫
[۱۲] هشت بهشت، ص۲۷٫
[۱۳] همان، ص۳٫
[۱۴] همان، ص۱۳٫
[۱۵] همان، ص۱۹٫

منبع: هشت بهشت ادعانامه فرقه ازلی علیه بهائیت، نویسنده: حمیدرضا روحانی

برچسب ها
نمایش بیشتر

نوشته های مشابه

دکمه بازگشت به بالا
بستن