تعمید اطفال

عنوان : تعمید اطفال Infant Baptism

نویسنده : مرتضی یگانه امیری

کلمات کلیدی : تعمید اطفال، کاتولیک، ارتودوکس، لیمبو، پدر و مادر تعمیدی

منبع:سایت پژوهشکده باقرالعلوم

به اعتقاد اولین گروه­های کلیسایی[۱]، تعمید اطفال همانند تعمید بالغان، دارای حجیت و سر آغاز رهایی کودک از سرشت هبوط یافته انسانی، تشرف او به جمع فرزندان خدا، غسل تولد تازه و احیا به واسطه روح القدس است.[۲]

کتکیزم کاتولیک در این باره می­نویسد:

“کودکان در حالى که با سرشت هبوط یافته انسانى متولد مى­شوند و به گناه اولیه آلوده­اند، احتیاج به تولد دوباره در مراسم غسل تعمید دارند تا از قدرت ظلمت رها شوند و به قلمرو آزادى فرزندان خدا وارد شوند، قلمرویى که همه انسان­ها به آن فرا خوانده شده­اند ….”[۳]

لذا این عمل همانند تعمید بالغان، در زمره اولین راز از هفت راز مقدس[۴] کلیسایی محسوب می­گردد؛ هر چند تعمید که از زبان یونان باستان به معنای “غوطه­ور کردن” و “فرو بردن” اخذ شده،[۵] مختص به مسیحیت نبوده و قبل از ظهور حضرت عیسی نیز به منظور توبه از گناه مرسوم بوده است. بنابر این مسیحیت ادامه­دهنده این سنت محسوب می­گردد؛[۶] چنانکه در متی (۳ : ۵-۶)[۷] و مرقس (۱ : ۴-۵)[۸] صراحتا به وجود چنین عملی به منظور آمرزش از گناه در میان یهود اشاره شده است.

نحوه انجام غسل تعمید

این آیین که اولین گزارشها در خصوص آن در نوشته­های اوریجن و ترتولیان مشاهد می­شود، طی قرون و بر حسب شرایط، دستخوش تحولات فراوانی گشت؛ و اوج این تغییرات در طول قرون وسطی تا شورای دوم واتیکان صورت پذیرفت.[۹]

تعمید در مؤثرترین روش، با سه بار فرو رفتن فرد داوطلب در آبی که برای تعمید آماده شده[۱۰] صورت می­گیرد اما در پی تغییری از گذشته، با سه بار ریختن آب بر سر فرد تعمید گیرنده، این آیین انجام می­شود.[۱۱]

در هر بار ریختن آب، تعمید دهنده که می­تواند در صورت لزوم، فردی غیر کشیش باشد، این جملات را بر زبان جاری می­سازد: «ای (فلانی)، من تو را به نام پدر، پسر و روح القدس تعمید می­دهم».[۱۲] و کشیش با نشان­دادن صلیب و گفتن جملاتی سعی می­کند شریر را از درون طفل خارج و او را از گناه پاک کند.[۱۳]

در طول مراسم تعمید، مواقعی را که باید تعمیدگیرنده پاسخی بدهد و یا جملاتی را به زبان براند، کشیش با کمک والدین طفل یا پدر و مادر تعمیدی[۱۴] این مراسم را اجرا می­کند و از آنها می­خواهد که جملات را تکرار کنند.

در کلیسای ارتودوکس، تعمید برای کودکانی که قادر به فرو رفتن به زیر آب هستند به همان شکل انجام می­گیرد. اما برای کودکان کوچکتر که توان سر به زیر آب بردن را دارند، فرد تعمیددهنده با گذاشتن دست بر صورت طفل مانع ورود آب به ریه­های طفل می­شود.

در صورت اضطرار و عدم توانایی غوطه­ور شدن در آب، به سه بار ریختن آب بر سر کودک و تکرار جملات مربوط به این آیین بسنده می­گردد. [۱۵]

یکی از تفاوتهای میان کلیسای کاتولیک و ارتودوکس در تعمید اطفال، آن است که در کلیسای ارتودوکس، دو آیین تأیید و تعمید پشت سر هم انجام می­شود اما در کلیسای کاتولیک این آیین با فاصله و به دست اسقف انجام می­گیرد.[۱۶]

نقش کلیسا، والدین و “پدر و مادر تعمیدی” در تعمید اطفال

کلیسا برای خود، والدین، و “پدر و مادر تعمیدی” نقش مؤثری را در اجرای تعمید، و حمایت و آموزش بعد تعمید در نظر گرفته است.

“یاری والدین براى بالندگی و شکوفایی فیض تعمید اهمیت دارد و همچنین است نقش “پدر تعمیدى” و “مادر تعمیدى”، که باید از مؤمنان راسخ و شایسته­ای براى کمک به تعمید یافته­گان جدید (کودکان و یا بالغان) باشند، که در مسیر حیات مسیحى حرکت مى­کنند. وظیفه آنها واقعاً وظیفه­اى کلیسایى است. کل جماعت کلیسایى مسئولیت رشد و محافظت از فیض تعمید را بر عهد دارد.”[۱۷]

والدین موظفند فرزندشان را بعد از گرفتن تعمید، در جهت رشد و بالندگی در امور مسیحی حمایت کنند و کلیسا که عهده­دار رشد جامعه مسیحی می­باشد، یاری­دهنده والدین در امر پرورش اطفال محسوب می­گردد. هر چند این یاری، بیشتر در حد همان برنامه­های عمومی کلیسایی است، و عمده مسئولیت این مسیر متوجه والدین می­باشد.

اما نقش والدین تعمیدی یا همان پدر و مادر تعمیدی که در حال حاضر بیشتر به یک جایگاه سمبولیک می­ماند، به عنوان حامی رشد و نمو دینی طفل، و ناظر بر عملکرد والدین در تربیت مسیحی کودکان محسوب می­شود.

البته طبق سنت کلیسایی، نقش والدین تعمیدی تنها محدود به آنچه کلیسا تعیین کرده نمی­شود و گاهی فراتر از آن نیز می­رود؛ مانند نگهداری فرزند در صورتی که والدین او فوت کرده باشند و… .[۱۸]

اولین اشاره­ها به واژه کفیل یا حامی[۱۹] را می­توان در نوشته­های ترتولیان در قرن دوم مشاهد کرد؛ که بطور رسمی در شورای مانیز (۸۱۳٫م)، شورای ترنت (۱۵۴۵-۱۵۶۳) و شورای دوم واتیکان در قرن بیستم مطرح گردید و در برخی از این شوراها محدودیتهایی برای مشارکت در آثار این پیوند قائل شدند.[۲۰]

البته در بعضی از جوامع مسیحی، این رسم کلیسایی مورد سوء استفاده قرار گرفته و برخی از خانواده­ها برای در امان بودن از شر قدرتهای منطقه­ای و قبیله­ای، امنیت خود را با انتخاب والدین تعمیدی فرزندانشان از میان افراد خاص و صاحب قدرت ایجاد می­کنند.

سرنوشت اطفالی که قبل از تعمید فوت کرده‏اند

در بین معتقدان به تعمید اطفال این عقیده حاکم است که، اگر کلیسا و والدین در مدت کوتاهی[۲۱] بعد از تولد کودک او را تعمید ندهند، طفل را از فیض فرزند خواندگی خدا محروم می­کنند؛[۲۲] و در صورت مرگ کودک، او بدون رستگاری و با همراه داشتن “گناه اصلی[۲۳]” که گناهی متمایز از گناه شخصی است، از این دنیا می­رود؛[۲۴]،[۲۵] و در آن صورت کلیسا فقط می تواند آنها را به رحمت خدا واگذار کند و برای آنان مراسم تدفین را اجرا نماید.[۲۶]

اما در طول سالیان متمادی و تا زمان حاضر، پرسشی بدون پاسخ مشخص، در زمینه جایگاه بعد موت کودکان تعمید نگرفته مطرح می­گردد.

به راستی عاقبت این اطفال چگونه است؟ آیا همانگونه که برخی مانند آگوستین ادعاء می­کنند، این کودکان به جهنم می­روند؟ آیا فرضیه مکانی به نام “لیمبو”[۲۷] یا همان برزخ، برای زندگی پس از مرگ اطفال تعمید نیافته پذیرفتنی است؟ چگونه می­توان پذیرفت، کودکی که نه به میل خود، بلکه به تقدیر الهی از این دنیا رفته و فرصت گرفتن تعمید را نداشته، سزاوار جهنم باشد؟ و پرسشهایی از این دست که سالهاست اذهان را به خود مشغول کرده است.

طبق تعالیم کلیسایی، این گناه از حضرت آدم به انسان به ارث رسیده و متمایز از گناه شخصی است. از آنجا که کودک، توانایی انجام گناه شخصی و تبرئه شدن از گناه اصلی را ندارد، تنها از طریق گرفتن غسل تعمید بخشیده می­شود؛ و در غیر این صورت، راه نجات برای کودکی که از خود اراده­ای در جهت رفع این گناه موروثی ادعایی ندارد مسدود است.

در گذشته بسیاری از متکلمان کلیسای کاتولیک اینگونه تعلیم می­دادند که، اطفال تعمید نیافته بعد از مرگ به علت نداشتن گناه شخصی به مکانی با نام برزخ یا لیمبو که مرز بین بهشت و جهنم است منتقل می­شوند. البته این اطفال از شادی آسمان محروم می­گردند، ولی از عذاب جهنم هم ایمن می­باشند.

دیری نپایید که این پاسخ توسط آگوستین، با تکیه بر آثار گناه اصلی در نسل بشر و فطرت آلوده و هبوط کرده اش به چالش کشیده شد، و بعدها متکلمان مسیحی به دنبال آگوستین به انکار هر مکانی به عنوان حد وسط و مرز بهشت و جهنم که جایگاه اطفال تعمید نیافته باشد بر آمدند.

البته امروزه به جای تبلیغ هراس از تعمید نیافتن و مباحث مرتبط با آن، بیشتر به این می­پردازند که با تعمید، اطفال به ملکوت آسمان و فرزند خواندگی خدا راه می­یابند.[۲۸] البته کلیسا تا کنون هیچ تعریف مشخصی از برزخ برای پاسخ به ابهامات این موضوع ارائه نداده است. [۲۹]

مناقشات بر سر حجیت تعمید اطفال

تاریخ مناقشه بر سر حجیت و صحت تعمید را می­توان به قرن سوم میلادی، و فاصله­ای که در قرن چهارم میلادی در انجام این عمل ایجاد شد برگرداند.[۳۰] اما آنچه مسلم است، در سالهای قرون وسطی، به یک ثبات نسبی بر سر پذیرش این مسأله رسیدند تا اینکه اصلاحات و نهضت پروتستان آغاز گردید و برخی از مبانی کلیسایی مانند “مسئله حجیت”[۳۱] دستخوش تغییر گشتن که منجر به پیدایش تفکرات آنابابتیستی[۳۲] گردید و به شدت با غسل تعمید اطفال مخالفت شد.[۳۳]

مخالفان تعمید اطفال معتقدند، توبه و پذیرش آن باید همراه با فهم و قبول از سوی شخص تعمید گیرنده باشد؛ حال آنکه این امر در اطفال محقق نمی­شود،[۳۴] علاوه بر این، در هیچ جای کتاب مقدس از تعمید اطفال سخن به میان نیامده استدر حالی که به تعمید بالغان و حتی خود حضرت عیسی اشاره شده است.[۳۵]

هر چند موافقان تعمید اطفال، در مقابل در تأیید خود به آیاتی از کتاب مقدس همچون (متی ۱۹ : ۱۴)،[۳۶] (لوقا ۱۸ : ۱۶)[۳۷] و (یوحنا ۳ : ۵)[۳۸] اشاره می­کنند، ولی این آیات، هیچ تصریحی در تعمید اطفال ندارد و برای مخالفان، قانع­کننده نیست.

آنان در پاسخ به آیاتی مانند (اعمال رسولان ۱۶ : ۱۵[۳۹] و ۳۳[۴۰]) می­گویند: کلمه “اهل خانه” تنها شامل افراد بالغ است و اطفال را در بر نمی­گیرد و تعمیم آن به تمام اهل خانه صحیح نیست.[۴۱]

 

پی‌نوشت:

[۱] . کاتولیک و ارتودوکس

[۲] . Catechism of the Catholic Church, N.1215

[۳] . Catechism of the Catholic Church, N.1250.

[۴] . Seven Sacrament

[۵] . محمدیان، بهرام، دائره المعارف کتاب مقدس، صفحه ۴۹۱

[۶] . ترجمه: عبد الرحیم گواهی، ر.هیلنز، جان، راهنمای ادیان زنده، جلد اول، صفحه ۲۶۶

[۷] . در این وقت اورشلیم و تمام یهودیه و جمیع حوالی اُرد‌ُن‌ّ نزد او بیرون می‌آمدند و به گناهان خود اعتراف کرده در اُرد‌ُن از وی تعمید می‌یافتند.

[۸] . یحیی تعمید‌دهنده در بیابان ظاهر شد و بجهت آمرزش گناهان به تعمید توبه موعظه می‌نمود. و تمامی مرز و بوم یهودیه و جمیع سکنه اورشلیم نزد وی بیرون شدند و به گناهان خود معترف گردیده در رود ا‌ُرد‌ُن از او تعمید می‌یافتند.

[۹] . Hartman, Lars: Baptizm in the early church, p.161 and New Catholic Encyclopedia, Second Edition, V.2, p.64 and Johnson, Paul: A History Of Christianity, p.101

[۱۰]. کشیش با گذاشتن کف دست خود بر آب و خواندن دعا و دمیدن بر آن، آب را برای انجام غسل تعمید آماده می سازد. البته در صورت اضطرار می توان از این کار صرف نظر کرد.

[۱۱] . Catechism of the Catholic Church, N.1239

[۱۲] . Catechism of the Catholic Church, N.1240

[۱۳] . New Catholic Encyclopedia, Second Edition, V.2, p.64

[۱۴] . Godfather And Godmother, or (Godparent).

[۱۵] .McGuckin, John Anthony: The Orthomdox Church:An Introduction to its History, Doctrine, and Spiritual Culture, p.368

[۱۶] . New Catholic Encyclopedia, Second Edition, V.2, p.64

[۱۷]. Catechism of the Catholic Church, N.1255

[۱۸] . Alfani, Guido, Fathers and Godfathers : Spiritual Kinship in Early-Modern Italy , p.2

[۱۹] . Sponsor

[۲۰] . Alfani, Guido, Fathers and Godfathers : Spiritual Kinship in Early-Modern Italy , p.3 and Britannica Encyclopedia Of World Religions, p.382

[۲۱] . در یهود فرزند در روز هشتم تولدش ختنه و نام گذاری می گردد. و از آنجا که عمل تعمید در مسیحیت جانشین ختنه در یهود گشته، لذا کلیسای کاتولیک والدین را موظف به تعمید طفل در روز هشتم می داند. و برای تأیید این دستور به ادعای پولس در (کولسیان ۲ : ۱۱-۱۲) اشاره می کند: ” و در وی مختون شده‌اید به ختنه ناساخته به دست یعنی بیرون کردن بدن جسمانی بوسیله اختتان مسیح. و با وی در تعمید مدفون گشتید که در آن هم برخیزانیده شدید به ایمان بر عمل خدا که او را از مردگان برخیزانید”

[۲۲]. Catechism of the Catholic Church, N.1250

[۲۳] – Original Sin

[۲۴] . O’COLLINS, SJ, GERALD: Jesus Our Redeemer:A Christian Approach to Salvation, p.69

[۲۵]. O’COLLINS, SJ, GERALD: Jesus Our Redeemer:A Christian Approach to Salvation, p.73

[۲۶] .Catechism of the Catholic Church, N.1261

[۲۷] . Limbo

[۲۸] . New Catholic Encyclopedia, Second Edition, V.2, p.70

[۲۹] . Britannica Encyclopedia Of World Religions, p.663 and J. O’DONNELL, JAMES, AUGUSTINE : A New Biography, p.368

[۳۰] . Britannica Encyclopedia Of World Religions, p.187

[۳۱] . در طی روند اصلاحات، اطلاح طلبان رادیکال تنها کتاب مقدس را به عنوان حجت مطلق در عالم مسیحی پذیرفتند، و اعلام داشتند تنها به آموزه هایی که صحت و وجود آنها از کتاب مقدس استنباط می گردد پایبندند و به آن عمل می کنند. لذا به علت نیافتن عملی به عنوان تعمید اطفال در کتاب مقدسشان به نفی آیین تعمید در مورد اطفال پرداختند.

[۳۲]. AnaBaptist

[۳۳] . Britannica Encyclopedia Of World Religions, p.111

[۳۴] . Series Editor: David Levinson, encyclopedia of religious rites, rituals, and festivals, p.319

[۳۵] . متی ۳ : ۱۵ ، لوقا ۳ : ۲۱

[۳۶] . عیسی گفت: بچه های کوچک را بگذارید و از آمدن نزد من ایشان را منع مکنید زیرا ملکوت آسمان از مثل اینها است.

[۳۷] . ولی عیسی ایشان را خوانده گفت: بچه ها را واگذارید تا نزد من آیند و ایشان را ممانعت مکنید زیرا ملکوت خدا برای مثل اینها است.

[۳۸] . عیسی در جواب گفت:”آمین آمین به تو می گویم اگر کسی از آب و روح مولود نگردد ممکن نیست که داخل ملکوت خدا شود.

[۳۹] . و چون او و اهل خانه اش تعمید یافتند خواهش نمود ….

[۴۰] . … و خود و همه کسانش فی الفور تعمید یافتند.

[۴۱] . Hartman, Lars: Baptizm in the early church, p.136