تعمید

عنوان : تعمید Baptism

نویسنده : محمد ضیاء توحیدی

کلمات کلیدی : تعمید، غسل تعمید، شعائر دینی، تعمید کودکان، مسیح، باپتیستها، کلیسای کاتولیک، کلیسای ارتدوکس

منبع:سایت پژوهشکده باقرالعلوم

غسل تعمید، آیینی است که به عنوان دروازه ورود به دین مسیحیت شناخته می­شود.تقریبا تمام فرقه­های مسیحیت، از غسل تعمید به عنوان یکی از ارکان ضروری این دین، یاد کرده­اند.

تمامی مسیحیان می­بایست در زمان کودکی (و در برخی کلیساها پس از رسیدن به سن تمییز[۱])، غسل تعمید را انجام دهند.همچنین کسانی که از سایر ادیان به مسیحیت می­گروند، باید غسل تعمید گیرند تا به صورت رسمی، وارد کیش مسیحیت شوند.

برگزاری آیین تعمید معمولا برعهده افراد روحانی مانند کشیش و یا شماس است. برگزار کننده مراسم تعمید، با عبارتی نظیر[۲] «تو را به نام، پدر، پسر و روح القدس تعمید می­دهم»که برگفته از دستور مسیح در انجیل متی[۳]است، شخص داوطلب را به وسیله آب، تعمید می­دهد.[۴]

تعمید؛ یکی از شعایر

کلیساهای کاتولیک و ارتدوکس، تعمید را یکی از شعایر هفتگانه[۵]می­شمارند.در کلیساهای پروتستان نیز، تعمید یکی از دو آیین مقدس کلیسایی به شمار می­رود که به عقیده مسیحیان، حضرت عیسی شخصا آن را مقرر فرموده است[۶].[۷]

در میان کلیساهای پروتستان، کویکرها این آیین را نمی­پذیرند وهرگز تعمید نمی­گیرند.[۸]پیروان “سپاه نجات”نیز آن را به عنوان یک شعار دینی نمی­پذیرند (هر چند انجام تعمید برای پیروان این گروه، در سایر کلیساها امکان­پذیر است). آنان دستور به تعمید را که در متی ۲۸: ۱۹ آمده است مربوط به تعمید معنوی و روحانی می­دانند.[۹]

پایه گذاری تعمید توسط حضرت مسیح

مسیحیان با استناد به انجیلها معتقدند که حضرت مسیح در رود اردن توسط “یحیی تعمید دهنده”، غسل تعمید یافته است.[۱۰]از نگاه آنان، اگر چه مسیح در طول حیات خویش، کسی را تعمید نداده است[۱۱]اما پس از رستاخیزش، شاگردان خود را دستور داده تا دیگران را تعمید دهند.

آن حضرت خطاب به حواریون خویش می­فرماید:«پس رفته، همه­ی امتها را شاگرد سازید و ایشان را به اسم اب و ابن و روح القدس تعمید دهید».[۱۲]

گذشته از حضرت مسیح، پطرس حواری نیز مردم را به تعمید یافتن فرا می­خوانده است[۱۳]که اینها همگی شواهدی بر اعتبار تعمید، شناخته می­شود.

اهمیت تعمید و تأثیر آن

ریشه­های تعمید در آب و ارزش روحانی آن را در عبارتی از عهد عتیق که می­گوید:«روح خداوند بر آبها قرار گرفت»[۱۴]می­توان یافت.[۱۵] در آیین تعمید همین عمل دوباره تکرار می­گردد و روح خداوند بر آب قرار می­گیرد تا انسانی جدید را شکل دهد.[۱۶]

به وسیله تعمید است که انسان از بار گناه نخستین، آزاد می­گردد و عضوی از بدن مسیح می­شود.[۱۷]با انجام این عمل، تمام گناهان انسان شسته می­شود[۱۸]، هم گناه نخستین و هم تمامی گناهانی که فرد، انجام داده است.[۱۹]

انجام غسل تعمید همانگونه که خود مسیح فرموده[۲۰]برای نجات یافتن ضروری است و مسیحیان بدون انجام این عمل، نمی­توانند نجات یابد.[۲۱]

چگونگی تعمید در کلیساهای مختلف

روش انجام تعمید در کلیساهای مختلف، متفاوت است.برخی کلیساها، با ریختن آب بر سر شخص، وی را تعمید می­دهند.در برخی کلیساها رسم بر آن است که شخص تعمید گیرنده می­بایست در آب فرو رود.برخی کلیساها نیز فرد را برای انجام تعمید به آبهای طبیعت مانند دریاچه­ها یا نهرها می­برند.[۲۲]

کلیساهای کاتولیک روش اول را پذیرفته­اند.در این کلیسا، این عمل با سه بار ریختن آب بر سر داوطلب یا پاشیدن آن به بدن وی، انجام می­شود.[۲۳] کلیسای ارتدوکس، روش دوم را انتخاب نموده است و تعمید را با سه بار فرو رفتن در آب انجام می­دهد. البته این کلیسا در مواردی که امکان فرو رفتن در آب وجود نداشته باشد، پاشیدن آب را نیز می­پذیرد.[۲۴]

در میان کلیساهای پروتستان، نیز در این زمینه اختلاف نظر فراوان وجود دارد.باپتیستها معقدند که فرو رفتن در آب، تنها شیوه صحیح تعمید است.آنان با استناد به اینکه “یحیی تعمید دهنده”به این شیوه مردمان را تعمید می­داد و حتی خود مسیح نیز به این شیوه تعمید یافت، معتقدند ریختن آب بر سر کافی نیست و چنین تعمیدی فاقد ارزش است.[۲۵]

این در حالی است که از نگاه کلیساهای اصلاح شده، شیوه تعمید، کاملا بی­اهمیت است[۲۶]و تعمید به هر شکلی که انجام پذیرد صحیح خواهد بود، گرچه برخی از آنها فرو رفتن در آب را ترجیح می­دهند.[۲۷]

در مورد شخص برگزار کننده این آیین، نیز اتفاق نظری وجود ندارد.برخی کلیساها انجام این مراسم را تنها از سوی افراد روحانی می­پذیرند؛ این در حالی است که در بعضی کلیساها، هر فردی می­تواند دیگران را تعمید دهد.

این مراسم در کلیسای کاتولیک معمولا توسط اسقف و کشیش صورت می­پذیرد گرچه در کلیسای لاتینی، شماس نیز می­تواند عهده­دار این عمل باشد. البته در موارد ضرورت و نبود کشیش و شماس، فرد عادی نیز می­تواند دیگران را تعمید دهد.[۲۸]

در کلیسای ارتدوکس (و بسیاری از کلیساهای پروتستان)، در این زمینه الزامی وجود ندارد.آیین تعمید می­تواند توسط شماس و یا حتی یک فرد غیر روحانی نیز انجام گیرد.[۲۹]

تعمید کودکان

در عهد جدید هیچ اشاره مستقیمی به تعمید اطفال وجود ندارد گرچه این عمل، نفی نیز نشده است.معتقدان به جواز تعمید اطفال با استناد به دلایلی چند، از جمله اینکه در عهد جدید، از تعمید یافتن تمام اهل یک خانه (که احتمالا اطفال را نیز در بر می­گیرد)، سخن به میان آمده است[۳۰]، تعمید اطفال را پذیرا شده­اند.دیگر دلیلی که برای تعمید اطفال ارائه شده آن است که در عهد جدید، تعمید مرادف ختنه در عهد قدیم دانسته شده است[۳۱]و از آنجا که ختنه، در زمان کودکی انجام می­شده است، بنابر این تعمید نیز که جانشین آن است می­تواند در زمان کودکی فرد انجام شود.[۳۲]

به هر حال روشن است که انجام آیین تعمید در مورد کودکان در قرنهای دوم و سوم وجود داشته و مورد قبول جامعه مسیحی بوده است.[۳۳]

امروزه اکثر کلیساهای مسیحی، تعمید اطفال را به عنوان امری پسندیده تلقی می­کنند.آنان با اشاره به این نکته که تمامی کودکان، گناهکار به دنیا می­آیند و بار گناه نخستین بر دوش آنان سنگینی می­کند اظهار می­دارند که لازم است هر فردی را در کودکی تعمید داد تا تولدی دوباره بیابد؛ تولدی که از گناه نخستین در آن خبری نیست.[۳۴]

در مقابل، برخی از مسیحیان تعمید کودکان را صحیح نمی­دانند.کارل بارت، دانشمند و الهی دان برجسته مسیحی با ذکر دلایلی چند، تعمید اطفال را اشتباه می­شمارد.[۳۵]

البته این دیدگاه، تازگی ندارد بلکه برای اولین بار در قرن شانزدهم میلادی، توسط باپتیستها ارائه شد.آنان تعمید کودکان را بدعت دانسته و اقدام به تعمید مجدد کسانی که در کودکی تعمید یافته بودند، کردند.[۳۶]

از نگاه باپتیستها، تعمید، اقرار به دین مسیحی و پذیرفتن این آیین است.از این رو شخص تعمید گیرنده می­بایست به سنی رسیده باشد که بتواند مفهوم تعمید را دریابد و از روی آگاهی تعمید یابد.[۳۷]

این اقدام کلیسای باپتیست در ابتدای امر، با واکنش شدید دیگر کلیساها مواجه شد.در سال ۱۵۲۶، حکم اعدام برای کسانی که به تعمید مجدد دست می­یازند مقرر گردید.در راستای همین حکم، بسیاری از سران باپتیستها دستگیر و به شدیدترین شکلها شکنجه گردیده و اعدام شدند.[۳۸]

بعدها و در قرن نوزدهم، کلیسای “پیروان مسیح”[۳۹]نیز در مورد تعمید اطفال، نظری شبیه دیدگاه باپتیستها را پذیرفت و تعمید کودکان را باطل اعلام نمود.[۴۰]

یک مسأله الهیاتی: آیا کودکان تعمیدنیافته به بهشت می­روند؟

یکی مسأله الهیاتی که مورد توجه معتقدان به تعمید قرار گرفته آن است که در مورد کودکانی که بدون تعمید، از دنیا می­روند چه عقیده­ای باید داشت.

آیا آنان که آیین ورود به کیش مسیحیت را انجام نداده­اند از ورود به بهشت محرومند؟

اغلب کلیساها معتقد به نجات کودکان تعمید نیافته هستند اما الهی­دانان کلیسای کاتولیک در این زمینه با یکدیگر اختلاف نظر دارند.

برخی اظهار می­دارند در مورد کودکانی که والدینشان، ایماندار بوده­اند می­توان معتقد به نجات شد و سایر کودکان از نجات محرومند اما اعتقاد عموم کاتولیکها آن است که تمامی کودکانی که تعمید داده نشده­اند، برای همیشه از بهشت محرومند.[۴۱]

کتکیزم کاتولیک که رساله معتبر دینی و مرجع الهیاتی کاتولیکها شناخته می­شود در جدیدترین نسخه خویش، رویکردی محافظه­کارانه را در پیش گرفته است و اظهار می­دارد:

«تنها باید امیدوار بود و دعا کرد که رحمت خداوند شامل حال آنان شود و آنان نیز بتوانند نجات یابند».[۴۲]

 

پی‌نوشت:

[۱] – کلیساهای باپتیست، تعمید کودکان کمتر از هفت سال را صحیح نمی­دانند. ر.ک: مولند، اینار؛ جهان مسیحیت؛ ترجمه محمد باقر انصاری و مسیح مهاجری، انتشارات امیر کبیر، ۱۳۸۱ه‏ش، چاپ دوم، ص ۳۹۶ و ۳۹۷

[۲] – عبارتی که در حال تعمید دادن به کار گرفته می­شود در کلیساهای مختلف، اندکی متفاوت است ولی معمولا از عباراتی نظیر آنچه گفته شد، استفاده می­شود.

[۳] – متی ۲۸: ۱۹ «پس رفته، همه­ی امتها را شاگرد سازید و ایشان را به اسم اب و ابن و روح­القدس تعمید دهید».

[۴] – پیشین؛ ص ۵۸ و ۱۰۶

[۵] – شعایر، اعمالی است که انجام آنها در نجات و تقدیس انسان، مؤثر است. ر.ک: پیشین؛ ص ۵۷ و ۱۰۲

[۶] – متی ۲۸: ۱۹

[۷] – محمدیان، بهرام و دیگران؛ دایره المعارف کتاب مقدس؛ انتشارات روز نو، ۱۳۸۰ه‏ش، چاپ اول، ص ۴۸۶

[۸] – روستن، لئو؛ فرهنگ تحیلی مذاهب آمریکایی؛ ترجمه محمد بقائی، تهران، انتشارات حکمت، ۱۳۷۶ش، چاپ اول، ص ۳۱۹ و مولند، اینار؛ پیشین؛ ص ۴۵۰

[۹] – مولند، اینار؛ پیشین؛ ص ۴۲۳

[۱۰] – متی ۳: ۱۳

[۱۱] – هاکس، جیمز؛ قاموس کتاب مقدس؛ انتشارات اساطیر، ۱۳۸۳ ه‏ش، چاپ دوم، ص ۲۵۷٫ ر.ک: یوحنا ۴: ۲

[۱۲] – متی ۲۸: ۱۹ – ۲۰

[۱۳] – اعمال ۲: ۳۸

[۱۴] – پیدایش ۱: ۲

[۱۵] – التعلیم المسیحی للکنیسه الکاتولیکیه، لبنان، المکتبه البولسیه، ۱۹۹۹م، ص ۳۷۶، ش ۱۲۱۸

[۱۶] – برانتل، جرج؛ آیین کاتولیک؛ ترجمه حسن قنبری، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، ۱۳۸۱ه‏ش، چاپ اول، ص ۱۳۴

[۱۷] – van der Watt, Jan. G (ed.), Salvation in the New Testament, (Brill, 2005), p.181

[۱۸] – در این زمینه، برخی نظری متفاوت را ابراز داشته­اند. از نگاه اینان، گناهان انسانها تنها و تنها به وسیله خون مسیح شسته می­شود و تعمید، تنها نشانه­ای از این طهارت روحانی است. ر.ک ibid, p.40

[۱۹] – التعلیم المسیحی للکنیسه الکاتولیکیه، پیشین؛ ص ۳۸۶، ش ۱۲۶۳

[۲۰] – یوحنا ۳: ۵

[۲۱] – التعلیم المسیحی للکنیسه الکاتولیکیه، پیشین؛ ص ۳۸۵، ش ۱۲۵۷

[۲۲] – میشل، توماس؛ کلام مسیحی؛ ترجمه حسین توفیقی، انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب، ۱۳۸۷ه‏ش، چاپ سوم، ص ۹۳

[۲۳] – مولند، اینار؛ پیشین؛ ص ۱۰۶

[۲۴] – پیشین؛ ص ۵۸

[۲۵] – روستن، لئو؛ پیشین؛ ص ۱۰۴

[۲۶] – محمدیان، بهرام و دیگران؛ پیشین؛ ص ۴۸۶

[۲۷] – الأمیر کانی، قس جیمس انس؛ نظام التعیم فی علم اللاهوت القویم؛ مطبعه الأمیر کان، ۱۸۸۸م، ج ۲، ص ۴۲۱ – ۴۲۲

[۲۸] – التعلیم المسیحی للکنیسه الکاتولیکیه، پیشین؛ ص ۳۸۴ – ۳۸۵، ش ۱۲۵۶

[۲۹] – مولند، اینار؛ پیشین؛ ص ۵۸

[۳۰] – اعمال رسولان ۱۶: ۱۵ و ۳۳، اول قرنتیان ۱: ۱۶

[۳۱] – کولسیان ۲: ۱۱ و ۱۲

[۳۲] – McGrath, Alister E. and Marks, Darren C., The Blackwell Companion to Protestantism, (Blackwell, 2004, 1st ed.), p.26

[۳۳] – مک گراث، الستر؛ پیشین؛ ص ۵۸۰

[۳۴] – التعلیم المسیحی للکنیسه الکاتولیکیه، پیشین؛ ص ۳۸۳، ش ۱۲۵۰

[۳۵] – مک گراث، الستر؛ پیشین؛ ص ۵۸۰

[۳۶] – پیشین؛ ص ۵۸۳

[۳۷] – روستن، لئو؛ پیشین؛ ص ۱۰۴

[۳۸] – لین، تونی؛ تاریخ تفکر مسیحی؛ ترجمه روبرت آسریان، انتشارات فرزان، ۱۳۸۰ه‏ش، چاپ اول، ص ۳۱۰ – ۳۱۵

[۳۹] – این کلیسا که به “کلیسای مسیحی” یا کلیسای “پیروان مسیح” مشهور است در قرن نوزدهم میلادی و در آمریکا شکل گرفت.

[۴۰] – روستن، لئو؛ پیشین؛ ص ۱۶۷

[۴۱] – پیشین؛ ص ۲۴۱

[۴۲] – التعلیم المسیحی للکنیسه الکاتولیکیه، پیشین؛ ص ۳۸۶، ش ۱۲۶۱