کلیسای پرزبیتری

نویسنده : محمد ضیاء توحیدی

 

اصلاح­گران در قرن شانزدهم میلادی، در مورد مسائل مختلفی با کلیسای کاتولیک از در مخالفت وارد شدند.برخی عقاید و آموزه­های دینی، مرجعیت پاپ، مرجعیت کتاب مقدس و تفسیر آن، شعایر دینی و …، از این جمله بود.

یکی از مسائلی که از دید بسیاری از طرفداران اصلاحات، حائز اهمیت بود، بحث ساختار کلیسایی بود.اگرچه تمام اصلاح­طلبان با مرجعیت پاپ مخالف بودند اما موضوع دیگری نیز در این میان وجود داشت؛ اینکه آیا در نظام کلیسایی، اسقفها دارای جایگاهی والاتر از دیگر مقامات روحانی هستند و یا اینکه آنان نیز هم­طراز سایر مقامات روحانی هستند؟ برخی نیز در مورد اصل وجود جایگاهی به نام مقام اسقفی تردید داشتند.

به هر حال این نزاع­ها از زمان پیدایش اصلاحات تاکنون همواره در میان کلیساهای مختلف مسیحی وجود داشته است.

جان کالون که یکی از برجسته­ترین شخصیتهای اصلاحات شمرده می­شود، مقام اسقفی را ساخته و پرداخته کلیسای کاتولیک می­دانست و بر این باور بود که در نظام کلیسایی صحیح که تاریخ آن به عهد رسولان می­رسد عنوان شیخ (یا پرزبیتر)وجود داشته است.او همچنین ساختار کلیسای تحت سلطه خویش را بر جماعت­گرایی بنیان نهاده بود.با این حال او هرگز ادعا نمی­کرد که این ساختار تنها نظام قابل قبول کلیسایی است.

پس از کالون، عقاید وی در این خصوص، مورد توجه اصلاحگران قرار گرفت. در این میان، برخی دیدگاههایی تندتر را برگزیدند.

از نگاه این اصلاح­گران رادیکال، نظام کلیسایی تعریف شده پرزبیتری،تنها شکل قابل قبول در اداره کلیسا شمرده گردید و دیگر نظامها فاقد ارزش تلقی می­شد.[۱]

در این نظام یک هیئت مقتدر در رأس کلیسا قرار می­گیرد که شاید بتوان ریشه آن را در کتاب اعمال رسولان یافت.[۲]

به هر حال این گروه، با توجه به این نظام و البته برخی از اختلافات عقیدتی خویش با دیگر کلیساهای مسیحی، کلیسای پرزبیتری را بنیان نهادند.

بنیانگذار

جان ناکس، اسکاتلندی پرخروشی بود که همانند دیگر همرزمان اصلاح­طلب خویش، بر علیه برخی تعالیم کلیسای کاتولیک، رسما اعلام موضع نمود.

او عبادت مجسمه­ها را بت­پرستی دانسته، آن را محکوم می­نمود.وی همچنین مراسم عشای ربانی کاتولیک را مردود می­شمرد و آن را برانگیزاننده روحیه خشونت در میان ایمانداران مسیحی می­دانست.[۳]

او به همراه همکارانش اعترافنامه­ای را تنظیم کرد که در سال ۱۵۶۰توسط مجلس اسکاتلند تأیید گردید.در این اعترافنامه، قدرت پاپ مردود شناخته شده و مراسم عشای ربانی کاتولیک نیز رد شده بود.

در این اعترافنامه از میان شعایر هفت­گانه کلیسای کاتولیک، تنها دو شعار تعمید و عشای ربانی مورد پذیرش قرار گرفته بود.[۴]

جان ناکس در کتاب تاریخچه اصلاحات در اسکاتلند (۱۵۸۶٫م) برخی از عقاید خویش در مورد کلیسای اسکاتلند را بیان داشته است که نشانگر ویژگی­های خاص فکری پرزبیتری­ها است.

برخی از نکات مورد توجه ناکس از این قرار است:

1. نباید تصاویر را نگاه داشت و به عبادت آنها پرداخت.
2. نباید به عبادت آثار قدیسین پرداخت.
3. پس از تقدیس در مراسم عشای ربانی، آنچه می­ماند نان است و جسم طبیعی عیسی در آن وجود ندارد.
4. هر مرد یا زن مؤمنی، خود یک کشیش است.
5. کشیش­ها می­توانند بر اساس شرایط قانون، ازدواج کنند.
6. پاپ در رأس کلیسای ضد مسیح قرار دارد.[۵]

گسترش پرزبیتریانیزم[۶]

تفکرات ناکس، تأثیر عمیقی را بر اندیشه دینی مسیحیان اسکاتلند گذاشت و همین مسأله، سبب شکل­گیری کلیسای پرزبیتری در این کشور بود.

به زودی، تفکرات وی مرزهای این کشور را پشت سر گذاشت و در مناطق مختلفی از جهان، رشد و نمو کرد.

ایرلند یکی از کشورهایی بود که تفکرات پرزبیتری، مورد توجه بسیاری از مسیحیان این کشور قرار گرفت.بر اساس آمارهای منتشره، در پایان قرن نوزدهم میلادی، کلیسای پرزبیتری در این کشور، بیشترین طرفدار را میان اقران خویش دارا بوده است. آمارهای حکایت از آن دارد که در سال ۱۹۹۱ میلادی، این کلیسا دارای ۳۳۷هزار پیرو بوده است و از این لحاظ این کلیسا با ضریب نفوذ بیش از ۲۱ درصدی، همچنان مقام نخست را داراست.[۷]

از دیگر بخشهای پرزبیتری­نشین مهم در جهان مسیحیت می­توان به ایالات متحده، اسکاتلند، مجارستان، هلند، سوئیس، فرانسه، کامرون و کره اشاره کرد.[۸]

منابع معتبر در کلیسای پرزبیتری

پرزبیتری­ها، کتاب مقدس را منبع نهایی ایمان و عمل می­شمارند.با این حال اعتراف­نامه­های فراوانی که توسط اصلاح­گران تدوین گردید، از نظر آنها در مرتبه پس از کتاب مقدس، ارزشمند تلقی می­شود.

بسیاری از پرزبیتری­ها اعتراف­نامه “وست­مینستر”را به ضمیمه دو کتکیزم وست­مینستر که در سال ۱۶۴۷تدوین گردید به عنوان منابع معتبر ایمانی خود پذیرفته­اند.

با این حال پرزبیتری­های ایالات متحده در سال ۱۹۶۷”کتاب اعترافنامه­ها”[۹]را پدید آوردند که مجموعه­ای متنوع بود.برخی از محتویات این کتاب عبارتند از: اعتقادنامه نیقیه، اعتقادنامه رسولان، اعترافنامه اسکاتلند، کتکیزم هیدلبرگ[۱۰]، اعترافنامه دوم هلوتیک[۱۱]، اعترافنامه وست­مینستر، دو کتکیزم وست­میسنتر، بیانیه بارمن[۱۲]،و اعترافنامه­ای جدید که در سال ۱۹۶۷ تدوین شده بود.

آنها همچنین “گفتاری کوتاه درباره ایمان”را نیز در سال ۱۹۹۱ به این مجموعه افزودند و آن را به عنوان منبع دکترینی خود قرار دادند.[۱۳]

اعتقادات و شعایر دینی

پرزبیتری­ها از نظر عقاید مذهبی تفاوت چندانی با دیگر کلیساهای پروتستان ندارند اما اعتقاد آنان در باب رستاخیز، آنان را از دیگر کلیساهای مسیحی، متمایز کرده است.

پرزبیتری­ها اگر چه به رستاخیز معتقدند اما آن را جسمانی نمی­دانند.آنان با استناد به برخی عبارات پولس در عهد جدید[۱۴] معتقدند که انسانها تنها با جسم روحانی برانگیخته می­شوند و نه جسم مادی.

از نگاه آنان تنها کسی که دارای رستاخیز جسمانی بوده است، خود حضرت عیسی بوده که به تصریح عهد جدید[۱۵]، خصوصیات جسم مادی را پس از مرگ نیز همچنان داشته است.[۱۶]

آنان همچنین در مورد بهشت و جهنم معتقدند توصیفاتی که از بهشت و جهنم در منابع دینی مسیحی آمده است، واقعیت خارجی ندارند و صرفا جنبه نمادین دارند.[۱۷]

پرزبیتری­ها در مورد تعداد شعایر دینی، با دیگر مسیحیان پروتستانها هم­عقیده­اند. آنها تنها دو شعار تعمید و عشای ربانی را می­پذیرند.

البته آنها در مورد شعایر نیز، تفاوت قابل توجهی را با بسیاری از دیگر کلیساهای مسیحی دارند.

از نگاه آنان، اگرچه تعمید بسیار مهم شمرده می­شود و ترک آن گناهی بزرگ است اما انجام آن، برای نجات و رستگاری ضرورتی ندارد.

از نگاه پرزبیتری­ها، مسیح در عشای ربانی، حضور روحانی دارد.آنان این اعتقاد را (عقیده برخی کلیساها همانند کلیسای کاتولیک) که مسیح در آیین شام خداوند، به صورت واقعی قربانی شده و تقدیم پدر می­شود را نمی­پذیرند.

از نگاه آنان، این مراسم تنها یادبودی از “یکبار قربانی­شدن مسیح” است؛ قربانی­ای که از سوی همه انسانها به خداوند تقدیم شد.[۱۸]

لغو ممنوعیت استفاده از نمادهای دینی

چنانکه پیشتر اشاره شد، جان ناکس بنیانگذار این کلیسا بر این باور بود که استفاده از نمادهای دینی و از جمله، تصاویر مقدسان جایز نیست.

پس از وی نیز استفاده از نمادهای مذهبی، تا مدتها ممنوع و مرادف بت­پرستی تلقی می­گردید اما چندی بعد، پرزبیتری­ها در این نظریه خویش تجدید نظر کردند و اظهار داشتند که می­توان نمادهای مذهبی را در عبادت به کار گرفت.

به دنبال این تغییر دیدگاه، استفاده از صلیب در این کلیسا رسمیت یافت.

البته پرزبیتری­ها همچنان از صلیبهایی که شمایل حضرت عیسی بر آنها قرار دارد استفاده نمی­کنند.[۱۹]

ساختار کلیسایی

پرزبیتری­ها به ساختار کلیسایی بسیار اهمیت می­دهند و چنانکه پیشتر بدان اشاره گردید، آنها نظام مورد نظرشان را تنها شکل پذیرفته شده در سرپرستی کلیسا بر می­شمارند.

از نگاه پرزبیتری­ها، نظام مورد نظر آنها چیز تازه­ای نیست بلکه کار آنها احیای همان شیوه مدیریت کلیسای نخستین در عهد رسولان است.[۲۰]

در این ساختار، رهبری یک شخص (مانند اسقف) و یا یک جماعت محلی (نظیر کانگریگیشنالیزم) جایی ندارد.

در این الگو، یک هیئت مقتدر در رأس قرار می­گیرد اما با این حال حاکمیت محلی نیز در نظر گرفته شده است.

قدرت و مرجعیت در این ساختار می­چرخد.از یک سو از رده­های پایین به بالا حرکت می­کند و از دیگر سو با تصمیماتی که با موافقت عمومی پرزبیتری­ها اتخاذ می­شود از بالا به پایین حرکت می­کند.

هر یک از کلیساهای محلی که آن را “سشن”[۲۱] می­نامند توسط “شیخ معلم”[۲۲] اداره می­شود.[۲۳]

هر “سشن” علاوه بر شیوخ معلم، تعدادی “شیخ حاکم”[۲۴] نیز دارد (تعداد این شیوخ حاکم بر اساس وسعت سشن تعیین می­شود و بین سه تا بیست نفر می­باشد).

در این الگو سشن می­تواند اعضایی را بپذیرد یا اخراج کند، شیخ حاکم را بیازماید و منصوب کند و بر امور آموزشی کلیسا نظارت کند.

تعدادی از سشن­ها (حداقل دوازده سشن) یک جماعت ناحیه­ای یا یک پرزبیتری را تشکیل می­دهند.

پرزبیتری دارای قدرت قانون­گذاری، اجرایی و قضایی است و به نوعی، “مقام اسقفی جمعی” است.

پرزبیتری، سشن­های محلی را سازماندهی می­کند و نمایندگانی را که به شوراهای کلیسایی و یا مجمع عمومی فرستاده می­شوند انتخاب می­کند.

مجمع عمومی از دیگر نهادهای پذیرفته شده در این ساختار است.این نهاد، یک مجمع محلی است که از اعضای برگزیده پرزبیتری­ها تشکیل می­شود و مسئول امور مربوط به ایمان و نظم است.این مجمع، برنامه­های آموزشی و تبلیغی و وحدت کلیسایی را سازماندهی و نظارت می­کند.[۲۵]

جایگاه زنان در این کلیسا

زنان در کلیسای پرزبیتری می­توانند در رأس یک کلیسا قرار بگیرند و رهبری آن را بر عهده داشته باشند.[۲۶]

در میان کلیساهای پروتستان، کلیسای پرزبیتری ایالات متحده را می­توان از پیشگامان انتصاب زنان به مقامهای کلیسایی دانست.

این کلیسا در سال ۱۹۵۶آغاز به انتصاب زنان به مقام کلیسایی نمود و از این زمان به بعد، زنها در بسیاری از دیگر کلیساهای پروتستان به مقامات روحانی گماشته شدند.[۲۷]

آنان همچنین در سال ۱۹۸۳بخشی را با عنوان “گفتاری کوتاه درباره ایمان”به “کتاب اعتراف­نامه­ها”افزودند و انتصاب زنان را به عنوان یک اصل تغییرناپذیر که ریشه در تعالیم کلیسای اولیه داشته است مطرح ساختند.

در این بخش، سومین بند از اعتقادنامه رسولان چنین تفسیر شده است: «همان روح­القدسی که به پیامبران و رسولان الهام کرده است… زنان و مردان را به خدمت در کلیسا فرا می­خواند».[۲۸]

 

[۱]- Britannica Encyclopedia of World Religions, (Encyclopedia Britannica INC, 2006), p.883

[۲]- و در آن ایام چون شاگردان زیاد شدند، هلینستیان از عبرانیان شکایت بردند که بیوه‌زنان ایشان در خدمت یومیه بی‌بهره می‌ماندند. پس آن دوازده، جماعت شاگردان راطلبیده، گفتند: شایسته نیست که ما کلام خدا راترک کرده، مائده‌ها را خدمت کنیم لهذا‌ای برادران هفت نفر نیک نام و پر از روح‌القدس وحکمت را از میان خود انتخاب کنید تا ایشان را براین مهم بگماریم. اعمال رسولان ۶: ۱ – ۳

[۳]- فلاورز، سارا؛ اصلاحات؛ ترجمه رضا یاسائی، تهران، ققنوس، ۱۳۸۴ش، چاپ سوم، ص ۱۳۳

[۴]- پیشین، ص ۱۳۴

[۵]- پیشین، ص ۱۳۲

[۶]- Presbyterianism

[۷]- McGrath, Alister E. and Marks, Darren C., The Blackwell Companion to Protestantism, (Blackwell, 2004, 1st ed.), p.128

[۸]- Cross, F. L. (ed.), The Oxford dictionary of the Christian Church, (Oxford, 1997, 3rd ed.), p.1322

[۹]- Book of Confessions

[۱۰]- Heidelberg Catechism

[۱۱]- Second Helvetic Confession

[۱۲]- Barmen Declaration

[۱۳]- Cross, F. L. (ed.), ibid

[۱۴]- «جسم نفسانی کاشته می­شود و جسم روحانی بر می­خیزد» اول قرنتیان ۱۵: ۴۴ همچنین: «لیکن ای برادران این را می­گویم که گوشت و خون، نمی­تواند وارث ملکوت خدا شود و فاسد، وارث بی­فسادی نیز نمی­شود». اول قرنتیان ۱۵: ۵۰

[۱۵]- «پس (بعد از زنده شدن و برخاستن از قبر) به توما گفت: انگشت خود را به اینجا بیاور و بر پهلوی من بگذار و بی­ایمان مباش بلکه ایمان دار». انجیل یوحنا ۲۰: ۲۷

[۱۶]- روستن، لئو؛ فرهنگ تحلیلی مذاهب آمریکایی؛ ترجمه محمد بقائی، تهران، انتشارات حکمت، ۱۳۷۶ش، چاپ اول، ص ۱۴۸

[۱۷]- پیشین، ص ۱۴۲ – ۱۴۳

[۱۸]- پیشین، ص ۱۴۳– ۱۴۴

[۱۹]- پیشین، ص ۱۴۹

[۲۰]- Cross, F. L. (ed.), ibid

[۲۱]- Session

[۲۲]- teaching elder

[۲۳]- ویور، مری جو؛ درآمدی به مسیحیت؛ ترجمه حسن قنبری، مرکز مطالعات ادیان و مذاهب، قم، ۱۳۸۱، چاپ اول، ص ۴۶۲

[۲۴]- teaching ruling elder

[۲۵]- پیشین، ص ۴۶۳

[۲۶]- روستن، لئو؛ پیشین؛ ص ۱۵۶

[۲۷]- McGrath, Alister E. and Marks, Darren C., ibid, p.179

[۲۸]- ibid, p.339

منبع مقاله: سایت پژوهشکده باقر العلوم(علیه السلام)