ادونای
نویسنده : مرتضی یگانه امیری
کلمه “ادونای”[۱] به معنای آقا، سرور، بزرگ، پادشاه و پروردگار من است که برگرفته از عبری کنعانی می باشد.[۲] بسیاری بر این عقیدهاند که کلمه “ادونای” جمع “ادون”[۳] است، و از باب احترام و تعظیم خدای عهد عتیق، بهصورت جمع به کار برده میشود. چنانکه در مورد کلمه الوهیم هم همین عقیده و توضیح مطرح می گردد.[۴] نظریه دیگر که از سوی مسیحیت مطرح میشود بر این عقیده پای میفشارد که جمع بودن نامهایی مانند ادونای و الوهیم نه از باب بیان عظمت خداوند، بلکه نشانگر اعتقاد به تثلیث در عهد عتیق است که کاملا مخالف باور اساسی یهود در امر توحید و یکتا پرستی بوده است. البته این نظریه از سوی منابع رسمی کلیسا مردود شناخته شده،[۵] و به صراحت به عدم برداشت و فهم چنین آموزهای از بکار بردن این نامها برای خداوند در عهد عتیق تأکید گردیده است.
ادونای و ارتباط آن با کلمه یهوه
کلمه ادونای یکی از شایعترین نامهای خداوند در متون، عبادات[۶] و مکالمات دینی یهودی است؛ و غالبا به جای کلمه “یهوه” Yahweh که مهمترین نام و اسم اعظم خداوند در دین یهود محسوب می شود بکار میرود.[۷] البته ادونای یکی از هفت نام ذکر شده خداوند در نسخ خطی تنخ است که در منابع خاخامی به حفظ و حراست از این نام ها توصیه شده؛[۸] هرچند نامهای دیگر خداوند نیز بعضا مورد استفاده قرار میگیرد.
نکته قابل توجه در مورد نام ادونای و ارتباط آن با ذات اقدس الهی و جانشینی آن به جای نام یهوه (که نزد یهود از اسماء اعظم الهی، و بلکه بالاترین و مهم ترین نام خداوند محسوب می شود) آن است که، این واژه تنها در متن یونانی عهد قدیم برای اشاره به ذات خداوند مورد استفاده قرار گرفته است و معنایی بالاتر از سرور، آقا و امثال این معانی را برای یهودیان نداشته است؛ تا آنجا که برخی تقدس نام یهوه و جایگزینی نام ادونای را خرافه و از جعلیات میدانند، که چیزی جز نتیجه برداشت اشتباه از آیه ۱۶ باب ۲۴ سفر لاویان نمیباشد.[۹]
ادونای و بکار بردن این کلمه در غیر نام خدا
مسیحیان نام “ادونای” در عهد عتیق را هممعنی نام “کوریوس”[۱۰] در متن یونانی عهد جدید، و به معنای “خداوند” میدانند؛ و از آنجا که حضرت عیسی علیه السلام در متن یونانی عهد جدید با لفظ “کوریوس” خطاب شده،[۱۱] همین امر برخی انحرافات مسیحی را سبب گشته تا حضرت عیسی را، هم ذات خدا و در برخی موارد همان خدای نام برده شده در عهد عتیق بدانند.
اما نکته قابل توجه، نامیده شدن برخی از شخصیتهای کتاب مقدس به لفظ “ادونای” است که احتمال فهمیدن معنی آقا و سرور را از نام ادونای قویتر میکند.
بطور مثال در سفر پیدایش۱۲ : ۱۸ می بینیم که ساره همسر حضرت ابراهیم (علیه السلام) همسرش را با لفظ ادونای میخواند که در ترجمه فارسی قدیم از آن با لفظ سرور تعبیر شده.[۱۲] و یا در اول سموئیل ۸: ۲۹ با داستان داود (علیه السلام) رو به رو می شویم که در آن حضرت داود از پادشاه تعبیر به ادونای میکند که در ترجمه فارسی قدیم به معنای سرور و آقا ترجمه شده است.[۱۳]
________________________________________
[۱] – אֲדֹנָי
[۲] . NEW CATHOLIC ENCYCLOPEDIA second edition,Vol.1,p.118
[۳] . GENERAL EDITOR Paul J. Achtemeier,The HarperCollins Bible Dictionary,p.738
[۴] . محمدیان، بهرام و دیگران؛ دایرهالمعارف کتاب مقدس؛ انتشارات روز نو، ۱۳۸۰هش، چاپ اول، صفحه ۴۹۵
[۵] . NEW CATHOLIC ENCYCLOPEDIA second edition,Vol.1,p.118
[۶] . به طور مثال در فراز معروفی از نماز یهود (تثنیه ۶ : ۴-۵) به نام “شمَع اسراییل” به علت حرمت تلفظ کلمه یهوه از کلمه ادونای استفاده میشود. “שמע ישראל: יהוה אלהינו יהוה אחד … .”
[۷] . کهن، ابراهام؛ گنجینهای از تلمود؛ ترجمه امیر فریدون گرگانی، انتشارات اساطیر، ۱۳۸۲ش، صفحه ۴۹
[۸] . Sara E. Karesh,Mitchell M. Hurvitz,Encyclopedia of Judaism,p.179
[۹] . Merrill F. Unger,Editor R.K. HARRISON,The New Unger’s Bible Dictionary,p.1072
[۱۰] . κυριος
[۱۱] . متی ۲۸ : ۱۴
[۱۲] . پس ساره در دل خود بخندید و گفت: “آیا بعد از فرسودگی‌ام مرا شادی خواهد بود، و آقایم(ادونای) نیز پیر شده است؟” سفر پیدایش ۱۲ : ۱۸
[۱۳] . و داود به اخیش گفت: «چه کرده‌ام و از روزی که به حضور تو بوده‌ام تا امروز در بندهات چه یافته‌ای تا آنکه به جنگ نیایم و با دشمنان آقایم(ادونای) پادشاه جنگ ننمایم؟» اول سموئیل ۸ : ۲۹
منبع:سایت پژوهشکده باقرالعلوم