مقالات
احادیث درباره حضرت مهدی (علیه السلام)
احادیث درباره حضرت مهدی (علیه السلام)
امام مهدی در منابع شیعه و سنی
با مروری بر مصادر حدیثی اسلام و منابع مکتوب شیعه و سنی، به این حقیقت پی میبریم که مهدویت، یکی از اعتقادات اصیل اسلامی است. نخستین کسی که موضوع مهدی
موعود و قیام جهانی او را مطرح و مشخصات وی رادقیقاً تبیین کرد، شخص رسول اکرم (ص) بود. آن حضرت میخواست ضمن دمیدن روح امید و نشاط در مردم، زمینه سوءاستفاده مدعیان دروغین را از این مقوله خنثی سازد.بر این اساس از چند جهت، میتوان احادیث امام مهدی (علیه السلام) را بررسی کرد:
۱٫ نگاه به موضوعات مختلف مهدویت که معصومان (علیه السلام) در روایات خود به آن پرداخته اند؛
۲٫ تعداد احادیثی که هر یک از معصومین (علیه السلام) درباره امام مهدی (علیه السلام) دارند.
- موضوعات احادیث
جمع بندی: تعداد منابع شیعه و سنی مورد مطالعه در منتخب الاثر، ۱۵۷ کتاب و مجموع احادیث ۶۰۳۶ و جمع کل آورده شده در این کتاب ۹۲۲ حدیث است.
روایات نقل شده در مورد امام مهدی (علیه السلام) را میتوان به چهار گروه تقسیم کرد:
الف. روایات تفسیری؛ روایاتی که در ذیل آیات قرآن کریم را نقل شده و آیهای را بر امام مهدی (علیه السلام) تطبیق کرده است.
ب. روایات اخباری؛ روایاتی که از آینده خبر میدهد؛ مانند؛ وقوع غیبت، جهان قبل از ظهور، علایم ظهور، بشارتهای ظهور، اوصاف ظاهری امام، سیره حضرت، اوصاف یاران حضرت، جریان قیام و سیمای دوران حکومت.
ج. حکومت. تبیینی؛ روایاتی که بیان کننده علل غیبت، اهمیت انتظار، وظایف منتظران، حکم نام بردن امام و حکم تعیین وقت ظهور است.
د. روایات تاریخی؛ روایاتی که ولادت امام، نسب امام و معجزات امام مهدی (علیه السلام) را نقل میکند.
۲٫ تعداد احادیث معصومان (علیه السلام)
تنها با مراجعه به کتاب معجم احادیث الامام المهدی (علیه السلام) در مییابیم که نویسندگان آن، ۱۹۴۱ روایت را بدون تکرار نقل میکنند:
از پیامبر اکرم (ص) ۵۶۰ حدیث، از امام علی (علیه السلام) ۱۳۰ حدیث، از امام حسن (علیه السلام)
۹ حدیث، از امام حسین (علیه السلام) ۱۰ حدیث، از امام سجاد (علیه السلام) ۲۲ حدیث، از امام باقر (علیه السلام)
۶۰ حدیث، از امام صادق (علیه السلام) ۲۹۷ حدیث، از امام کاظم (علیه السلام) ۱۹ حدیث، از امام رضا (علیه السلام)
۳۰ حدیث، از امام جواد (علیه السلام) ۹ حدیث، از امام هادی (علیه السلام) ۱۳ حدیث از امام عسکری (علیه السلام)
۴۲ حدیث. پس از آن ۱۳۰ مورد توقیع و دعا از امام زمان (علیه السلام) و بیش از ۵۰۰ حدیث را در جلد پنجم در ذیل آیاتی که به امام مهدی (علیه السلام) و ویژگیهای آن حضرت تأویل شده، ذکر میکنند.
۳٫ راویان احادیث مهدویت از صحابه
با بررسی کتابهای اختصاصی امام مهدی (علیه السلام) و یا کتبی که بخشی از آنها، به ذکر احادیث آن حضرت اختصاص یافته، به این واقعیت پی میبریم که حداقل حدود شصت تن از صحابه پیامبر (ص)، احادیث مربوط به حضرت مهدی (علیه السلام) را بدون واسطه از رسول اکرم (ص) نقل کرده اند.
در اینجا تنها به ذکر اسامی برخی از صحابه ـ که روایات آنان در منابع اهل سنت مطرح شده است ـ اکتفا میکنیم. این خود دلیل بر صدور قطعی روایات امام مهدی (علیه السلام) از ناحیه رسول خدا (ص) است و ثابت میکند که «مهدویت» در اسلام، از عمیقترین ریشه و عالیترین درجه اعتبار برخوردار است:
۱٫ فاطمه الزهرا(سلام الله علیه) (شهادت ۱۱ ه)،
۲٫ معاذ بن جبل (م ۱۸ ه)، ۳٫ قتاده بن نعمان (م ۲۳ ه)، ۴٫ عمر بن خطاب (م ۲۳ه)،
۵٫ ابوذر غفاری (م ۳۲ ه)، ۶٫ عباس بن عبدالمطلب (م ۳۲ ه)، ۷٫ عبدالرحمن بن عوف (م ۳۲ ه)، ۸٫ عثمان بن عفان (م ۳۵ ه) ۹٫ سلمان فارسی (م ۳۲ ه)، ۱۰٫ طلحه بن عبیداللّه (م ۳۶ ه) ۱۱٫ حذیفه بن یمان (م ۳۶ ه)، ۱۲٫ عمار بن یاسر (شهادت: ۳۷ ه)، ۱۳٫ امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) (شهادت: ۴۰ ه) ۱۴٫ زید بن ثابت (م ۴۵ ه) ۱۵٫ تمیم الداری (م ۵۰ ه) ۱۶٫ امام حسن بن علی (علیه السلام) (شهادت ۵۰ ه) ۱۷٫ عبدالرحمن بن سمره (م ۵۰ ه) ۱۸٫ مجمع بن جاریه (م ۵۰ ه) ۱۹٫ عمران بن حصین (م ۵۲ ه) ۲۰٫ ابو ایوب انصاری (م ۵۲ ه) ۲۱٫ ثوبان غلام رسول اللّه (ص) (م ۵۴ ه) ۲۲٫ عایشه (م ۵۲ ه) ۲۳٫ ابوهریره (م ۵۹ ه) ۲۴٫ امام حسین (علیه السلام) (شهادت ۶۱ ه) ۲۵٫ علقمه بن قیس بن عبداللّه (م ۶۲ ه) ۲۶٫ ام سلمه (م ۶۲ ه) ۲۷٫ عبداللّه بن عمر (م ۶۵ ه) ۲۸٫ عبداللّه بن عمرو عاص (م ۶۵ ه) ۲۹٫ عبداللّه بن عباس (م ۶۸ ه) ۳۰٫ زید بن أرقم (م ۷۴ ه) ۳۱٫ عوف بن مالک (م ۷۳ ه) ۳۲٫ ابو سعید خدری (م ۷۴ ه) ۳۳٫ جابربن سمره (م ۷۴ ه) ۳۴٫ جابر بن عبداللّه انصاری (م ۷۸ ه) ۳۵٫ عبداللّه بن جعفر طیار (م ۸۰ ه) ۳۶٫ ابو امامه باهلی (م ۸۱ ه) ۳۷٫ بشر بن منذر بن جارود (م ۸۳ ه) ۳۸٫ عبداللّه بن حارث (م ۸۶ ه) ۳۹٫ سهل بن سعد ساعدی (م ۹۱ ه) ۴۰٫ أنس بن مالک (م ۹۳ ه) ۴۱٫ ابوالطفیل (م ۱۰۰ ه) ۴۲٫ ام حبیده ۴۳٫ ابوجحاف ۴۴٫ ابوسلمی، راعی رسول الله (ص) ۴۵٫ أبولیلی ۴۶٫ أبوواهل حدیقه بن اسید ۴۷٫ حرث بن ربیع ۴۸٫ ابوقتاده انصاری ۴۹٫ زر بن عبداللّه ۵۰٫ زراره بن عبداللّه ۵۱٫ عبداللّه بن ابی أوفی ۵۲٫ علاء بن بشیر مزنی ۵۳٫ علی هلالی ۵۴٫ قرّه بن أیاس
۵۵٫ عمرو بن مره جهنی.
نتیجه
با بررسی روایات بحث مهدویت، دو ویژگی و امتیاز به دست میآید که اهمیت موضوع مهدویت را در میان معارف اسلامی و دینی نشان میدهد و پژوهشگران و طالبان طریق سعادت را در راهیابی به افق روشن آینده کمک میکند. همچنین راه را بر منکران و مخالفان این واقعیت بزرگ هستی میبندد.
الف. تواتر احادیث امام مهدی (علیه السلام)
از ویژگیها و امتیازات بسیار مهم در یک موضوع روایی، تواتر احادیثی است که در مورد آن نقل شده است. متواتر بودن روایات آن موضوع، باعث میشود که به آن به صورت ویژه توجّه شود و مطالب و محتوای آن، مورد قبول واقع شده و علاوه بر اعتقاد به آن، در کارها و رفتار و برنامه ریزیها به آن توجّه گردد و به مفاد آن عمل شود. تواتر احادیث در موضوع مهدویت، امری مورد قبول و مسلّم در نزد شیعه و عامّه است؛ یعنی، نه تنها شیعیان تواتر احادیث مربوط به امام مهدی(عج) را پذیرفته اند؛ بلکه علمای عامّه نیز بر این مهم اعتراف کرده اند. در این قسمت به ذکر نام برخی از علما و دانشمندان عامّه که به این ویژگی اشاره کرده اند، میپردازیم.
۱٫ محمد حسین آبری شافعی (م ۳۶۳هـ)؛ وی در کتاب مناقب الشافعی چنین میگوید:
اخبار بشارت رسول خدا (ص) به آمدن مهدی (عج) به دلیل کثرت مخبران و راویان به حد تواتر رسیده است.
۲٫ قرطبی مالکی (م ۷۶۱هـ)؛
۳٫ ابن قیم (م ۷۵۱ ه)؛
۴٫ ابن حجر عسقلانی (م ۸۵۲ ه)؛
۵٫ سیوطی (م ۹۱۱ ه)؛
۶٫ ابن حجر هیتمی (م ۹۷۴ ه)؛ وی بارها از اعتقاد مسلمانان به ظهور امام مهدی (علیه السلام) دفاع کرده و به تواتر آن تصریح کرده است.
۷٫ محمد رسول برزنجی (م ۱۱۰۳هـ)؛ وی تصریح میکند:
احادیثی که بر وجود مهدی (علیه السلام) و قیام او در آخر الزمان و از خاندان رسول اکرم (ص) و فرزند فاطمه (سلام الله علیه) بودن وی دلالت دارند، به حد تواتر رسیده و جایی برای انکار آنها وجود ندارد.
۸٫ شیخ محمد بن علی صبان (م ۱۰۲۶هـ).
ب. صحت احادیث امام مهدی (علیه السلام)
یکی دیگر از ویژگیهای ارزشمند یک موضوع روایی، صحیح بودن روایاتی است که در مورد آن نقل شده است. صحّت روایات مربوط به آن موضوع، باعث میشود علاوه بر قبول آن، به محتوا و مفاد آن نیز توجه شده و به دستورات آنها عمل شود. با توجه به اینکه صحّت احادیث مهدویت مورد قبول شیعه است؛ از این رو در این بخش فقط نام برخی از بزرگان اهل سنت ـ که در نوشتار خود به «صحت» این احادیث تصریح کردهاند ـ بیان میشود.
۱٫ ترمذی در سنن ج ۴ (ص ۵۰۵، احادیث ۲۲۳۰، ۲۲۳۱، ۲۲۳۲ و ۲۲۳۲)؛
۲٫ حافظ ابوجعفر عقیلی در الضعفاء الکبیر (ج ۳، ص ۲۵۳، ح ۱۲۵۷)؛
۳٫ حاکم نیشابوری در مستدرک (ج ۴، احادیث ۴۲۹، ۴۶۵، ۵۵۳ و ۵۵۸)؛
۴٫ بیهقی درالاعتقاد و الهدایه (ص ۱۲۷)؛
۵٫ امام بغوی در مصابیح السنه (ص ۴۴۸، ح ۴۱۹۹)؛
۶٫ ابن اثیر در النهایه (ج ۵، ص ۲۵۴)؛
۷٫ قرطبی مالکی در التذکره (ص ۷۰۴)؛
۸٫ ناصرالدین البانی در حول المهدی (ص ۶۴۴)؛
۹٫ عبدالعلیم عبدالعظیم البستوی در المهدی المنتظر.
http://www.mahdi313.ir/