شوهر، خدایِ زن

بسیار دیده می‌شود که جریانات زرتشتی‌زده و باستانگرا، به دروغ از تساوی حقوق زن و مرد در آیین زرتشتی سخن می‌گویند. به تَبَع این دروغ‌پراکنی‌ها عده‌ای نیز خواسته یا ناخواسته این سخنان بی‌اساس را باور می‌کنند، در حالی که این ادعا -تساوی حقوق زن و مرد در آیین زرتشتی- برای هر پژوهشگر خردمندی به یک شوخی شبیه است تا واقعیت. چه اینکه در آیین زرتشت، زن موجودی از نسل اهریمن محسوب می‌شود و در شریعت زرتشتی نیز زنان بارها و بارها مورد تحقیر و توهین قرار گرفته‌اند[۱]. اما جالب است بدانیم که در گاتها نیز رابطه‌ی میان زن و شوهر، به گونه‌ای خاص تعریف شده است که قابل نقد و بررسی است.

در اوستا، گاتها، هات ۴۴، بند ۹، واژه‌ی پَئیتی (Paiti) به عنوان صفت اهورامزدا و به معنی خدا و سرور آمده است. در حقیقت و به طور دقیق‌تر، کریستین بارتولومه (Christian Bartholomae) این واژه را به معنی سَروَر[۲]، ابراهیم پورداود (پدر اوستاشناسی ایران) آن را به معنی «خداوندگار»[۳]و پروفسور شوشتری نیز این کلمه را به مفهوم «خداوند»[۴] گرفته‌اند. دکتر آبتین ساسانفر نوشته‌اند که واژه‌ی پئیتیشِ (paitišә) که در جمله حالت نهادی دارد، از ریشه‌ی پَئیتی (paiti) است، به معنی سَروَر، مالک، صاحب [۵]. همین گفتار را ابراهیم پورداود نیز بیان کرد[۶].

اکنون که معنی این واژه‌ روشن شد، نگاهی به گاتهای اوستا، هات ۵۳، می‌اندازیم. در بند سوم از این هات، زرتشت به کوچکترین دخترش (پوروچیستا) می‌گوید که من جاماسب را به عنوان همسر برای تو برگزیدم[۷] و در بند چهارم، دخترک می‌گوید که من نیز جاماسب را به عنوان شوهر(paithi) پذیرفتم[۸]. این واژه از ریشه‌ی “پئیتی” است. همان‌طور که گفته شد یعنی بزرگ، سرور، صاحب، خداوند![۹]  در نتیجه دخترِ زرتشت می‌گوید که من جاماسپ را به عنوان شوهر (یا همان خداوند) خود پذیرفتم. موبد فیروز آذرگشسب در ترجمه بند ۳ و ۴ از هات ۵۳ گاتها می‌نویسد: «ای پوروچیست از دودمان هیچدسپ از خاندان اسپنتمان، ای جوان‌ترین دختر زرتشت! مزدا اهورا او را که به منش پاک و راستی و پاکی دلبستگی و ایمان دارد به عنوان سَرور و همسر به تو بخشید. پس برو با خردت نیک مشورت کن و با عشقی پاک و آگاهی کامل رفتار نما»[۱۰].

پی‌نوشت:

[۱]. بنگرید به مقاله «تحقیر زنان رنجدیده در دین زرتشتی»، «عقل زن در نگاه دین زرتشتی»، «برخورد دین زرتشتی با زنان روسپی» و «برتری پسر بر دختر در دین زرتشتی»

[۲]. ابراهیم پورداود، گاتها کهن‌ترین بخش اوستا، تهران: انتشارات اساطیر، ۱۳۸۴. ص ۲۰۱

[۳]. ابراهیم پورداود، همان، ص ۵۱۴

[۴]. عباس شوشتری مهرین، گاتها سروده‌های زرتشت، تهران: انتشارات فروهر، ۱۳۷۹. ص ۱۳۲-۲۷۳

[۵]. آبتین ساسانفر، گاتها سروده‌های آسمانی زرتشت، تهران: انتشارات بهجت، ۱۳۹۰. ص ۶۳۳

[۶]. ابراهیم پورداود، یادداشت‌های گاتها، تهران: انتشارات اساطیر، ۱۳۸۱. ص ۲۴۵-۲۴۴

[۷]. ابراهیم پورداود، گاتها کهن‌ترین بخش اوستا، تهران: انتشارات اساطیر، ۱۳۸۴. ص ۲۶۹

و موبد فیروز آذرگشسب، گاتها سروده‌های آسمانی زرتشت، تهران: انتشارات فروهر، ۱۳۷۹. ص ۱۰۶

گاتها، ترجمه موبد رستم شهزادی، هات ۵۳ :۳

[۸]. ابراهیم پورداود، یادداشت‌های گاتها، تهران: انتشارات اساطیر، ۱۳۸۱. ص ۲۴۵

و گاتها، ترجمه موبد رستم شهزادی، هات ۵۳ : ۴

[۹].ابراهیم پورداود، یادداشت‌های گاتها، تهران: انتشارات اساطیر، ۱۳۸۱. ص ۲۴۵-۲۴۴

[۱۰]. موبد فیروز آذرگشسب، گاتها سروده‌های آسمانی زرتشت، تهران: انتشارات فروهر، ۱۳۷۹. ص ۱۰۵-۱۰۶