کورش الگوی ماکیاولیسم، گفتاری از اکونومیست

نشریه اکونومیست (economist.com) در مصاحبه با نیل مک گرگور (Neil MacGregor)، رییس موزه بریتانیا (British Museum) پیرامون کورش کبیر، به نکاتی قبل توجه اشاره کرد. رسانه‌های غربی که امروزه ذهن شهروندان را مدیریت کرده و ملت‌ها را به بردگیِ مدرن می‌کشانند، لابلای برنامه‌های تبلیغاتی خود به حقایقی روشن نیز اعتراف می‌کنند. این مصاحبه کوتاه ۱۰ دقیقه‌ای نیز از آن دسته است. که بخش‌های از سخنانِ نیل مک گرگور را در ادامه می‌خوانید:

وی درباره منشور کورش کبیر گفت: «این شیء زیبا نیست. به شکل استوانه است و از خاک رس پخته ساخته شده است. اما کاملاً با نوشته‌های انبوهی پوشیده شده که به زبان بابلی باستان است. حدود سال ۵٣٩ پیش از میلاد ساخته شده، درست پس از آنکه کوروش و پارسیان بابل را فتح کردند.»

وی در ادامه افزود: «این نمونه بسیار ویژه‌ای است چرا که به شما می‌گوید در حالی که امپراتوری پارسی به‌سرعت در حال گسترش است و در حال تبدیل شدن به بزرگ‌ترین امپراتوری تاریخ تا آن زمان است، این فرمانروای تازه‌ی بابل بناست چه کند. اما آنچه بسیار مهم‌تر است این است که او نخستین امپراتوری است که می‌کوشد انواع بسیار گوناگونی از مردمان را در کنار هم نگاه دارد، مسئله‌ای که چالش جدیدی را برای دولت به وجود می‌آورد. این اعلامیه به ما می‌گوید که کوروش چه خواهد کرد تا خطاهای پادشاهان گذشته را اصلاح کند.»

«کوروش یکی از فرمانروایانی است که روشی از حکمرانی بدون تکیه بر ایجاد ترس را یافته است… من فکر می‌کنم این دلیلی است که ماکیاولی به او علاقه دارد. به طور خاص در غرب، فرانسوی‌ها، بریتانیایی‌ها و آمریکایی‌ها شیفته او می‌شوند. چرا که آنها هم با چالشی مشابه رویارو هستند: اینکه چگونه می‌توان جامعه‌ای را تصور کرد دین‌های مختلف می‌توانند در کشوری واحد همزیستی کنند.»[۱]

تحلیل:

– نیل مک‌ گرگور مدعی می‌شود که «کورش روشی از حکمرانی بدون تکیه بر ایجاد ترس را یافته بود»، لیکن چنین سخنی عمومیت ندارد. امروزه مورّخین معتقدند که کورش نیز در تازش به سرزمین‌ها و فتوحات، «آن گونه که طبیعت و خاصیت هر جنگی است» در دل‌های بسیاری رعب و وحشت انداخت،[۲] لیکن بر آن اند که کورش کبیر در مقیاس دیگر پادشاهان هم‌عصر خود، کمتر دست به خشونت زد و این قابل ستایش است.

– نیل مک‌ گرگور می‌گوید که ماکیاولی علاقه زیادی به کورش داشت و اتباع ماکیاولیسم شیفته کورش اند. از دیگر سوی، مکتب فکری نیکولو ماکیاول (سیاستمدار ایتالیایی) که به “ماکیاولیسم” مشهور است، معتقد است که در سیاست و اداره مملکت استفاده از هر وسیله‌ای مجاز است، و در اصطلاح معتقدند که «هدف وسیله را توجیه می کند» و در راه رسیدن به هدف، می‌توان از هر وسیله مشروع یا نامشروعی استفاده کرد.[۳] چنین موضوعی را در زندگانی کورش می‌توان مشاهده کرد.[۴]

پی‌نوشت:

[۱]. نشریه اکونومیست، ۳ آوریل ۲۰۱۳، عنوان مقاله:

Why is the Cyrus cylinder important?

همچنین روزنامه شرق، ۲۷ اسفند ۱۳۹۱، شماره ۱۶۹۸.

[۲]. بنگرید به: «سرنوشت کورش کبیر از دید هرودوت»، «فرمانروای دروغین صلح»

[۳]. حسن عمید، فرهنگ فارسی (فرهنگ عمید)، تهران: انتشارات راه رشد، ۱۳۸۹. صفحه ۹۰۰

بنگرید به: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، مقاله ماکیاولیسم (Machiavellism)، کد مطلب: ۱۲۳۲۷۹

[۴]. بنگرید به: «کورش و ماکیاولیسم (تصویر از کتاب کورش‌نامه گزنفون)»، «کورش و ماکیاولیسم!»، «وصیت پدر به کورش درباره مال و اموال دوستان»