آمبروز

عنوان : آمبروز Ambrose

نویسنده : محمد صادق احمدی

کلمات کلیدی : آمبروز، آباء کلیسا، کلیسا، امپراتور

منبع مقاله: سایت پژوهشکده باقر العلوم(علیه السلام)

اصطلاح آباء به معنای پدران است و منظور از آن در تاریخ تفکر مسیحی هم پدران کلیسا وهم اندیشه­های خاصی است که در دوره ایشان بسط یافت. همین ویژگی سبب شده تا این دوره و شخصیتهای صاحب نظر آن تا نسلهای بعدی هم­چنان مورد مطالعه باشند.

بررسی آباء از نظر الهیاتی نیز دارای اهمیت بسیاری است؛ زیرا هریک از جریانهای اصلی مسیحیت دوره آباء را نقطه عطف مهمی در تحولات مربوط به مسیحیت می­دانند و خود را ادامه دهنده و یا منتقد دیدگاه­های نویسندگان کلیسای اولیه می­دانند مثلا “لنسولت آندروز” نویسنده برجسته انگلیکان در قرن هفدهم اعلام کرد که اساس مسیحیت ارتدکس عبارت است از عهدین، سه اعتقادنامه، چهار انجیل و پنج قرن نخست تاریخ مسیحیت. [۱]

مساله مهم دیگر که بر اهمیت شناخت این افراد می­افزاید، دانستن این نکته است که جامعه مسیحی، نظریات آباء را وقتی اسلاف ایشان طی مراسمی مثل شوراهای جهانی پذیرفته باشند، می­پذیرد و در واقع ملزم به پذیرفتن است.

یکی از این آباء آمبروز است که این مقاله به بررسی شخصیت و اندیشه های او پرداخته است.

فرمانداری که اسقف شد!

آمبروسیوس در سال ۳۳۹ در شهر تریر از خانواد­ ای مسیحی متولد شد. پدر آمبروز فرماندار بود، در نتیجه آمبروز نیز به پیروی از پدر به فرمانداری منطقه ای در ایتالیا منصوب شد. در سال ۳۷۴ اختلافی در میلان بروز کرد که ناشی از اختلاف در انتخاب اسقف بود. در این میان آمبروز که بی­طرف بود به اسقفی منصوب شد.

از آنجا که ممکن بود آمبروز در منصب حکومتی حکم مرگ کسی را صادر کند و تعمید هم به گمان ایشان عملی بود که گناهان را یک جا پاک می کرد، تعمید خود را به تاخیر انداخت.

تبدیل مسیحیت آریانی به تثلیث­گرا

قبل از اینکه آمبروز تصادفا اسقف شود جامعه مسیحی و امپراتوران بیشتر متمایل به مسیحیتی بودند که آریوس مبلغ آن بود و مسیح را از خدا جدا می دانستند ؛ اما آمبروز با این دیدگاه مخالف بود. از این رو مبارزه­ای علیه اعتقاد اکثر مسیحیان شروع و رهبری کرد که بر مبنای خدابودن مسیح استوار بود.

او استاد خطابه بود و همین امر کمک بزرگی در پیش برد اهدافش داشت.

ملاقات با آگوستین

آمبروز در اواخر عمر با آگوستین که برای تحصیل مبادی نو افلاطونی و فن بلاغت به رم آمده بود ملاقات کرد و تأثیر زیادی در مسیحی شدن دومین موسس مسیحیت[۲] داشت. آمبروز پس از مسیحی­شدن آگوستین وی را تعمید داد و روانه آفریقا کرد. [۳][۴]

نزاع با امپراتور

با کمی مطالعه در دستورهای عهد جدید به سخن پولس بر می­خوریم که اطاعت از فرمانروایان را توصیه می­کند: «هر شخص مطیع قدرتهای برتر بشود، زیرا که قدرتی جز از خدا نیست… »[۵] [۶]

اما آمبروز در چند مورد یا حکومت به شدت درگیر شد که در برخی موارد این درگیری­ها سبب زبونی کلیسا می­شد. مثلا در سال ۳۸۵ مانع از ورود تئودوسیوس اول به کلیسای میلان شد و از ورود سربازان او نیز جلوگیری کرد. پس از این جریان برای دفاع از کارهایش و خنثی کردن شورش به امپراتور نامه­ای محترمانه نوشته که وان وورست آن را نقل کرده است:

«… من دعا می­کردم و نمی­دانستم آیا شور سربازان، درخواستهای اشراف و دعاهای مردم ذهن امپراتور را نرم خواهد کرد…»[۷].

در این نامه تقابل صریح کلیسا به رهبری آمبروز را با امپراتور و مردم واضح است.

یکی دیگر از این موارد وقتی بود که امپراتور می­خواست برای خیل عظیم طرفداران آریوس کلیساهایی را در سطح امپراتوری بنا کند ؛ اما آمبروز به شدت در مقابل امپراتور ایستادگی کرد و از عملی شدن این تصمیم به وسیله حکومت جلوگیری کرد.

و این شروع قدرت طلبی کلیسا بود ؛ چنان که ژان ژاک روسو می­گوید:

آنچه که بت پرستان از آن می­ترسیدند، واقع شد. مسیحیان محجوب و مظلوم طرز صحبت خود را عوض کردند و به زودی دیده شد این سلطنت که اخروی خوانده می­شد، تحت فرمان یک رِئس مادی و ظاهری، به صورت شدیدترین سلطنت استبدادی دنیوی درآمد. [۸] اما مساله مهمی در مورد آموزه­های آریوس باقی می­ماند و باید به آن توجه شود. به گفته جوان آُ گریدی (الهی دان مسیحی)سوالی که مطرح می­شود این است که با توجه به اینکه چنین تعلیماتی در بسیاری از مکاتب فکری اولیه وارد شد ؛ حال اگر این عقاید بدعت آمیز درست باشد، در این صورت مسیحیت آن گونه که گسترش یافته ممکن است کاملا از آن منبع اصلی منحرف شده باشد؛ و اگر این گونه باشد، آیا این انحراف اتفاقی است یا از روی طرح و نقشه؟[۹]

و سرانجام…

آمبروز سرانجام پس از مناقشات طولانی با امپراتور و طرفداران آریوس در سال ۳۹۷ میلادی چشم از جهان فرو بست[۱۰].

اندیشه­های آمبروز

آمبروز صاحب و یا بسط دهنده اندیشه هایی در غرب است که قبل از او مورد توجه نبوده:

۱-روش تفسیر تمثیلی که در شرق بسیار مورد توجه بود را در غرب مطرح کرد که با استقبال فراوان مواجه شد، که نمونه آن را در تمایل آگوستین به مسیحیت مشاهده می­کنیم.

۲-با اینکه قبل از آمبروز اکثریت مردم در امپراتوری طرفدار اندیشه آریوس مبنی بر عدم الوهیت مسیح بودند، آمبروز این عقیده را نادرست تشخیص داد و با آن به مبارزه پرداخت.

۳-بحث تبدل جوهری نان و شراب در مراسم عشای ربانی که قبلا در کلیساهای شرق لحاظ شده بود را در کلیساهای غرب مطرح کرد.

۴- درباره ماهیت مرگ و چگونگی مرگ عیسی تبیین­های جدیدی ارائه کرد که برای مسیحیان دوره خودش بسیار مفید بود. [۱۱]

۵-در مواردی با امپراتوری به شدت مبارزه کرد و اصول مهمی را در مورد استقلال کلیسا و وظایف حکمرانان مسیحی وضع کرد که در قرون وسطی بسط و گسترش یافت. او با برخورد جدی با حکومت و ادعای تفوق کلیسا بر حکومت شروع به حرکت در مسیری کرد که پایان آن راهی جز رسیدن به قرون تارک وسطی نداشت.

[۱] – مک گراث، آلیستر؛ درس نامه الهیات مسیحی، بهروز حدادی، قم، مرکز ادیان و مذاهب، ۱۳۸۴، ص ۳۳

[۲] – همان، ص ۴۲

[۳] – ناس، جان بی؛ تاریخ جامع ادیان، اصغر حکمت، تهران، انتشارات علمی فرهنگی، ۱۳۸۲، چاپ۱۳، صفحه ۶۴۱_۶۴۲

[۴] – کونگ، هانس ؛ متفکران بزرگ مسیحی، گروه مترجمان، قم، دانشگاه ادیان، ۱۳۸۶، ص۹۳

[۵] -توفیقی، حسین؛ آشنایی با ادیان بزرگ، تهران، سمت، چاپ نهم، ۱۳۸۵، ص ۱۴۲

[۶] – این دستور پولس با صریح آموزه­های مسیح در تضاد است. ر ک لوقا ۳۱:۱۳

[۷] – وان وورست، رابرت ای؛ مسیحیت از لابلای متون، جواد باغبانی و عباس رسول زاده، قم، موسسه امام خمینی، ۱۳۸۴ ص ۱۹۶-۱۹۹

[۸] – آشنایی با ادیان بزرگ، ص۱۵۱

[۹] – گریدی، جوان ا؛ مسیحیت و بدعتها، سلیمانی اردستانی، قم، موسسه طه، ۱۳۸۴، چاپ دوم، ص ۸۷

[۱۰] – لین، تونی؛ تاریخ تفکر مسیحی، روبرت آسریان، تهران، نشر و پژوهش فرزان روز، چاپ سوم، ص ۶۹ _ ۷۲

[۱۱] – برانتل، جورج؛ آیین کاتولیک، حسن قنبری، قم، مرکز ادیان و مذاهب، ۱۳۸۴، ص ۲۶۴-۲۶۵