مقالات
بایسته ها در مقام بیان خطبه غدیر۵
| بایسته ها در مقام بیان خطبه غدیر
نویسنده: موضوع: منبع: تاریخ درج: کتب>بایسته ها در مقام بیان خطبه غدیر ۱۳۹۳/۱۲/۲۴ » چکیده : |
|
| خداوند می‌‌فرماید: ای رسول ما، ابلاغ کن آنچه را نازل شده از طرف پروردگارت. که اگر ابلاغ نکنی رسالتت را انجام نداده‌ای، و خداوند حفظ می‌‌کند تو را از شر مردم و… .([۱])برخی از خطرات پیشروی پیامبر| را مرور می‌نماییم:اوّل: خطر تهدیدات و توطئه‌های منافقین؛([۲])دوّم: خطر جریان پیمان و صحیفه ملعونه اوّل، که اصلی‌ترین مفاد این صحیفه چنین است:اگر محمد از دنیا رفت یا کشته شد نگذاریم خلافت و جانشینی او در اهل‌بیتش مستقر شود.([۳])سوم: توطئه قتل پیامبر در مسیر حرکت از مکه به مدینه در قله کوه «هرشا» که اجرا نمودند، اما ناکام ماندند.([۴])همچنین جریان صحیفه ملعونه دوّم،([۵]) خطرات کینه‌توزانه حسودان و معاندان نسبت به علی× و… که مجال تفصیل آنها نیست. | |
| متن مقاله : | |
| ۵٫ خطرات و تهدیدات نصب ولایت علی علیهالسلام خداوند می‌‌فرماید: ای رسول ما، ابلاغ کن آنچه را نازل شده از طرف پروردگارت. که اگر ابلاغ نکنی رسالتت را انجام نداده‌ای، و خداوند حفظ می‌‌کند تو را از شر مردم و… .([۱]) برخی از خطرات پیشروی پیامبر| را مرور می‌نماییم: اوّل: خطر تهدیدات و توطئه‌های منافقین؛([۲]) دوّم: خطر جریان پیمان و صحیفه ملعونه اوّل، که اصلی‌ترین مفاد این صحیفه چنین است: اگر محمد از دنیا رفت یا کشته شد نگذاریم خلافت و جانشینی او در اهل‌بیتش مستقر شود.([۳]) سوم: توطئه قتل پیامبر در مسیر حرکت از مکه به مدینه در قله کوه «هرشا» که اجرا نمودند، اما ناکام ماندند.([۴]) همچنین جریان صحیفه ملعونه دوّم،([۵]) خطرات کینه‌توزانه حسودان و معاندان نسبت به علی× و… که مجال تفصیل آنها نیست. ۶٫ سابقه نصب ولی و وصّی توسط دیگر انبیای الاهی بررسی سابقه نصب ولی و وصی توسط دیگر انبیای الاهی برای فهم بهتر خطبه‌ی غدیر ضروری است. عمربن خطاب از حضرت سلمان& روایت نموده که گفت من در آخرین لحظات رحلت رسول خدا| به خدمتش رسیدم. سپس گفتم یا رسول الله! آیا وصیت فرموده‌ای؟ حضرت فرمود: ای سلمان می‌دانی اوصیای پیامبران کیان‌اند؟ گفتم: خدا و رسولش از آن آگاه‌ترند. فرمود: همانا آدم× وصیش «شیث» بود و او برترین کس از فرزندان وی بود که جانشین پدر شد. وصی نوح «سام» بود که برترین کس بعد از نوح بود که جانشین او شد. وصی موسی «یوشع» بود که برترین کس پس از موسی بود که جانشین او شد. وصّی سلیمان «آصف بن برخیا» بود که افضل افراد بعد از وی بود. وصّی عیسی «شمعون بن فرخیا» بود که برترین فرد بعد از وی بود. آن‌گاه فرمود: وانِی اوصیتُ اِلی علیّ وهو افضلُ من أترکُهُ بَعْدی. به درستی که من علی را وصی و جانشین خودم قرار دادم که او افضل افراد بعد از من است. ۷٫ مصادیق واقعی ولایت و امامت ولایت مشروع از جانب خدا و رسول| دارای اوصاف و شرایطی است که از بشر معمولی ساخته نیست از جمله: سلامت ظاهری و باطنی، عصمت، افضلیت، اعلمیت، منصوص و منصوب بودن از طرف خدا و رسول|، قادر بودن به کرامات و توان خارق‌العاده، حامل علوم الاهی و وارث علم نبی و… . طبق آیات قرآن و روایات فراوان و متواتر پیامبر اسلام|، غیر از امامان دوازده‌گانه که نام و نشانی آنان به صراحت توسط پیامبر اسلام بیان شده است هیچ کس دیگری حق طمع به این منصب الاهی را نداشته و خلافت دیگران نامشروع و غصبی خواهد بود. عالمان و اندیشمندان اسلامی وظیفه دارند با شجاعت تمام، مسلمین را نسبت به غصب ولایت شرعی اهل بیت^ هشدار داده و آیات قرآن کریم و احادیث و سیره پیامبر (ثقلین) را محور وحدت قرار دهند. وای از تقیه نابه جا و ترس از طعن دشمن که گاهی باعث می‌شود حتی در مسائل مهم فقه اکبر و فقه اصغر (عقیدتی و فقهی) خودزنی نموده و عدالت را قربانی مصلحت نماییم. ۸٫ اهمیت مکانی غدیر خم غدیرخم نام مکانی است در بین سلسله جبال جحفه که آبگیر مناطق اطراف بوده است. غدیرخم دارای تقاطع بزرگی بوده که کاروانیان و حجاج سراسر جزیرهًْ العرب و بلاد اسلامی در آنجا از همدیگر جدا می‌شدند. شکل جغرافیایی آن همچون میادین فوتبال امروزی است. در این بزرگراه و تقاطع مردم یمن به سوی جنوب، مردم مدینه به سوی شمال، مردم عراق به سوی شرق و مردم مصر به سوی غرب رهسپار می‌شدند. همین که کاروان حضرت به منطقه «کُراع الغُمَیم» رسیدند، مسیر حرکت خود را به سمت غدیر تغییر دادند و فرمودند: «اَیُّها الناس اجیبوا داعی الله، اَنا رسول الله» ای مردم! دعوت کننده خدا را اجابت کنید که من پیام‌آور خدایم. بدین طریق فرمودند: همه در غدیر جمع شوند که «هنگام ابلاغ پیام مهّمی» فرا رسیده است. اهمیت مکانی غدیرخم آن‌گاه آشکارتر می‌شود که بدانیم این محل تنها مکانی است که امکان تجمع تمامی حجاج از همه بلاد اسلامی در یک زمان را دارد، حتی پنج هزار نفر از حجاج خود مکه نیز قرار بود تا این منطقه پیامبر را همراهی و مشایعت نمایند. جایگاه و مکان پیامبر در غدیر به گونه‌ای بوده که این همه جمعیت که تعداد آنها بیش از یکصد و بیست هزار نفر بوده همه او را می‌دیدند و سخن او را می‌شنیدند. تنها مکانی بوده است که به اندازه‌ی یکصد و بیست هزار نفر با حیواناتشان در سه شبانه روز آب کافی و آشامیدنی داشته است. ۹٫ اهمیت زمانی غدیر طبق روایات، خروج رسول الله| برای حج در ۲۵ ذی‌العقده و ورود آن حضرت به مکه در پنجم ذی الحجه بوده است. روز عید غدیر روز هجدهم ذی الحجه سال دهم هجری قمری بوده است که اکثر مورخین معتقدند تمامی انبیاء الاهی در چنین روزی اوصیای خود را انتخاب کرده‌اند و بسیاری از حوادث ارزشمند تاریخ در این روز اتفاق افتاده است. از جهت دیگر مسلمین از سفر حج برگشته و دارای صفای روح و باطن و پذیرای بهتر فرامین الاهی و دستورات پیامبر اسلام| بوده‌اند. ۱۰٫ چگونگی برگزاری مراسم نصب ولایت علی علیه السلام پس از تجمع تمامی حاجیان و رسیدن ظهر شرعی، نماز را به جماعت برگزار نمودند. به دنبال آن جایگاهی عظیم که امکان ایستادن سه نفر (پیامبر اکرم|، علی× و حذیفه برای سایبان) بر فراز آن وجود داشت، بنا گردید. بعد از استقرار بر جایگاه، مراسم عمامه‌گذاری انجام شد که توضیحات آن خواهد آمد. پس از آن ایراد خطبه‌ای تاریخی و الاهی که بیش از یک ساعت به طول انجامید. مطالب متنوع و متعدد و مفاهیم عالی خطبه فوق العاده است که ترجمه اصل خطبه در پایان این نوشته خواهد آمد. در پایان خطبه، از همه بیعت و اقرار به ولایت علی× به صورت زبانی گرفته شد. سپس مراسم ویژه بیعت رسمی برگزار گردید که سه شبانه روز به طول انجامید که در ادامه بیان خواهد شد. ۱۱٫ برگزاری مراسم زیبای تاج ولایت (عمامه‌گذاری) یکى از اقدامات تاریخى و مهمى که پیامبر اعظم| در راستاى نصب ولایت در غدیر خم انجام دادند، مراسم عمامه گذارى حضرت على× بود که به صورت نمادین، زیبا و با تشریفات خاصى به عمل آمد. وسایل پیامبر| هر کدام اسم خاصّى داشتند، اسم شمشیر حضرت «ذوالفقار»([۶]) بود، اسم عمامه رسول الله| «السحاب» بود به معناى ابر که عمامه مخصوص رسول الله| بود، اسم عصاى رسول الله| «الممشوق» بود و شتر رسول الله|، «العضباء» بود. پیامبر اسلام| از بالاى منبر، امیرالمؤمنین× را فرا خواندند عمامه را از سر خویش برداشته و باز کردند، دوباره پیچیدند و با همان عمامه «سحاب» على× را عمامه‌گذارى کردند. حضرت على× مى‌فرمایند: «پیامبر| در روز غدیر خم عمامه‌اى بر سرم بست و یک طرفش را روى دوشم آویخت و فرمود: خداوند روز بدر و حنین مرا به وسیله فرشتگانى که چنین عمامه‌هایى بر سر داشتند، کمک کرد و فرمود: عمامه مانعى است میان کفر و ایمان».([۷]) حلبى مى‌گوید: «پیامبر| عمامه‌اى به نام سحاب داشتند که بر سر على‌بن ابى‌طالب× گذاشتند، حضرت على× گاهى با آن عمامه بر پیامبر| وارد مى‌شدند، پیامبر| مى‌فرمودند: على با عمامۀ سحاب آمد».([۸]) ابن عباس مى‌گوید: هنگامى که پیامبر اکرم| على× را معمم ساخت به او فرمود: یا على عمامه تاج عرب است.([۹]) در آن دوران که مرسوم بود، ولیعهد پادشاهان با تاج منصوب شوند، عمامه نیز ـ طبق فرموده‌ی پیامبر| ـ تاج معنوی است و ولایت امیرالمؤمنین× با همین تاج معنوی منصوب و آغاز گردید. ۱۲٫ بیان نکات مهّم و محورهای اساسی خطبه غدیرخم خطبه پیامبر| در روز غدیرخم دارای نکات و محورهای بسیار مهمی است که در بیش از ده محور قابل شرح و تبیین است. به از آنجا که این نوشتار اقتضای بیان شرح و تبیین تمام محورهای خطبه غدیر را ندارد، تنها به بیان برخی از محورها و نکات مهم خطبه می‌پردازیم: اوّل: حمد و ستایش الاهی و بیان قدرت و عظمت پروردگار. می‌فرمایند: ای مردم من به زودی ندای حق را لبیک می‌گویم و… ؛ دوّم: تصریح به فلسفه و علّت اصلی تجمع در غدیر می‌نمایند. می‌فرمایند: ای مردم بدرستی که جبرئیل سه مرتبه بر من نازل شده و از جانب خدا امر کرده که در این مکان و در این مقام پیام ولایت علی× را به همه مردم برسانم که علی‌بن ابی‌طالب برادر، وصی، جانشین و امام بعد از من خواهد بود و… ؛ سوم: معرفی دوازده امام و عمومیت ولایت آنان بر همه انسان‌ها در همه زمان‌ها و مکان‌ها. می‌فرمایند: ای گروه مردم! پیامبر شما بهترین پیامبر، وصی او بهترین وصی و فرزندان او بهترین اوصیاء می‌باشند و امامت تا روز قیامت در فرزندان من از صلب علی‌بن ابی‌طالب است و… ؛ چهارم: از مردم در مورد اولای به تصرف بودن خود اقرار می‌گیرند: «اَلستُ اولی بالمؤمنین من انفسهم»، همه جواب می‌دهند بلی یا رسول الله. آن‌گاه دست علی× را بالا می‌برند و می‌فرمایند: هر کس من اولای به تصرف و مولای او هستم این علی ولی اوست و اولای به تصرف نسبت به اوست و… ؛ پنجم: با بیان و یادآوری آیات فضائل علی× و آیات مربوط به ابلاغ ولایت می‌فرمایند: ای گروه مردم خداوند علی× را ولی و امام شما قرار داده و اطاعت او را واجب گردانیده، حکم او جاری و امر او نافذ است. دور است از رحمت خدا کسی که مخالفت کند با او… ؛ ششم: با یادآوری آیات غضب و عذاب الاهی خبر از غصب ولایـت می‌دهند می‌فرمایند: ای گروه مردم پس از من رهبرانی می‌آیند که مردم را به دوزخ می‌خوانند، آنها روز قیامت یاری نمی‌شوند و خدا و من از آنها بیزاریم، آنها به زودی خلافت را غصب کرده و به صورت سلطنت در می‌آورند… ؛ هفتم: مطالبی مهم و اساسی در مورد حضرت بقیهًْ الله الاعظم می‌فرمایند: معاشرالناس اِنّی نّبی وعلی وصیّی، ألا اِن خاتم الائمه منا القائم المهدی#. پیامبر| خاتم الانبیاء و حضرت مهدی خاتم الائمه است. هشتم: اهل بیت نور الاهی. پیامبر اسلام در بخشی از خطبه غدیر فرمودند: ای مردم نور از جانب خداوند در من نهاده شده است و سپس در علی‌بن ابی‌طالب و بعد در نسل او تا مهدی قائم… و خداوند ما را بر کوتاهی کنندگان، معاندان، مخالفان، گناهکاران، ظالمان و غاصبان و بر همه عالمیان حجت قرار داده است؛ نهم: پیامبر اسلام| فرمودند: فیبلغ الحاضر الغائب والوالد الولد الیٰ یوم القیامه. واقعه‌ی غدیر را باید حاضران به غایبان و پدران به فرزندان تا روز قیامت برسانند. دهم: بیعت را به سه طریق بیان می‌فرمایند: اوّل این‌که خداوند دستور داده با علی× بیعت گردد. دوّم به بیعت زبانی که از مردم به صورت دسته جمعی اقرار می‌گیرند و سوّم دستور می‌دهند که بیعت با دست به عمل آید. [۱]) مائده / ۶۷٫ [۲]) عوالم العلوم، ج ۱۵ / ۳ ص ۱۶۴٫ [۳]) کتاب سلیم، ص ۸۱۶٫ [۴]) اقبال الاعمال، ص ۴۵۸؛ بحارالانوار، ج ۲۸، ص ۹۹٫ [۵]) بحارالانوار، ج ۲۸، ص ۱۰۲ تا ۱۱۱٫ [۶]) که در جنگ احد با ندای آسمانی و حدیث قدسی «لا سیف الاّ ذوالفقار ولا فتی الاّ علی» به امیرالمؤمنین× واگذار شد. [۷]) الفصول المهمه، ابن صباغ مالکى، ص۲۷٫ [۸]) سیرۀ حلبى، ج ۳، ص ۳۶۹٫ [۹]) الغدیر، ج ۱، ص ۲۹۱٫ اختصاصی مجمع جهانی شیعه شناسی |
|