امامت امام جواد (علیه السلام)

امامت امام جواد (علیه السلام)

امام جواد (علیه السلام) محمد بن على بن موسى ، نهمین پیشواى شیعیان در پانزدهم رمضان سال ۱۹۵ هجرى در شهر مدینه دیده به جهان گشود (اصول کافى ، ج۱ ، ص۴۹۲ ; ارشاد ،ص۲۹۵ ; تهذیب ، ج۶ ، ص۹۰) و در آخر ذى قعده سال ۲۲۰هجرى در حدود ۲۵سالگى به شهادت رسید و در قبرستان قریش در بغداد در کنار قبر جدّش به خاک سپرده شد ( اصول کافى ، ج۱ ، ص۴۹۷ ; تهذیب ، فرق الشیعه ، ص۱۰۰).

نام مادر آن حضرت «سبیکه نوبیه » بوده که از نظر فضایل اخلاقى در درجه والایى قرار داشت و از برترین زنان زمان خود بوده (اثبات الوصیه ، ص۲۰۹) و امام رضا (علیه السلام) او را بانوى منزه و پاکدامن و با فضیلت نامیده است (اصول کافى ، ج۱ ، ص۴۹۲ ; ارشاد ، ص۳۱۶) امام جواد (علیه السلام در ۸سالگى به امامت رسید و مدت امامت او حدود ۱۷ سال بوده است.

دلایل امامت آن حضرت علاوه بر ادله امامت ائمه دوازده گانه شیعه از قرار ذیل است:

1. مهم ترین دلیل امامت امام جواد (علیه السلام)تصریح و وصیت امام رضا (علیه السلام) به امامت ایشان مى باشد. کلینى حدود ۱۴روایت از طرق مختلف در این باره نقل کرده است (اصول کافى ، ج۱ ، ص۳۳۱) شیخ مفید کسانى را که نص صریح از امام رضا (علیه السلام) درباره امامت فرزندش امام جواد (علیه السلام) روایت کرده اند، نام برده که على بن جعفر بن محمد صادق ، صفوان بن یحیى ، معمر بن خلاد ، حسین بن بشار ، ابن ابونصر بزنطى ، ابن قیاما الواسطى ، حسن بن جهم ، ابویحیى صنعانى ، خیرانى ، و یحیى بن حبیب از آن جمله است (ارشاد ، ج۲ ، ص۲۶۴) از این روایات به خوبى استفاده مى شود که امام رضا (علیه السلام) در موارد متعدد امامت فرزند برزگوارش را گوشزد کرده و اصحاب خاص خویش را در جریان امر گذاشته است. در واقع اعتقاد اکثر اصحاب امام رضا (علیه السلام) به امامت حضرت جواد (علیه السلام) خود دلیل دیگرى بر حقانیت امامت آن بزرگوار است.در یکى از این روایات که از طریق صفوان بن یحیى نقل شده چنین آمده است: او مى گوید: به امام رضا(علیه السلام) عرض کردم ، خدا روز مرگ تو را به ما نشان ندهد ، اگر پیش آمدى شد به چه کسى مراجعه شود؟ با دست خود اشاره به ابى جعفر کرد که در برابرش ایستاده بود ، گفتم قربانت گردم این پسرى سه ساله است؟ فرمود: کم سالى به امامت او زیانى ندارد ، عیسى (علیه السلام) سه ساله به پیغمبرى و اقامه حجت الهیه قیام نمود (اصول کافى ، ص۳۲۱ ; روضه الواعظین ، ص۲۳۷ ; مدینه المعاجز ، ج۷ ، ص۲۷۶).
2. از دیگر دلایل امامت امام جواد (علیه السلام)تصریح پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله وسلم) به امامت آن حضرت است. در حدیثى که سلمان فارسى ، صحابه بزرگ و جلیل القدر پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله وسلم نقل نموده ، به طور صریح و روشن به امامت امام جواد اشاره شده است (کفایه الأثر ،ص۴۳ ; غایه المرام ، ج۱ ، ص۲۴۳).
3. گستردگى علم امام جواد در کودکى ، به طورى که به تمام پرسش هاى علمى و فقهى پاسخ مى داد ، از دلایل امامت آن حضرت محسوب مى شود. از آن جا که امام جواد (علیه السلام)در کودکى به امامت رسید ، براى عده اى در امامت ایشان شبهه ایجاد گردید ، لذا هشتاد نفر از علماى شیعه از بغداد و شهرهاى دیگر گرد هم آمده و عازم مدینه شدند ، ابتدا پیش عبداللّه بن موسى رفتند و ویژگى هاى امامت را در وى ندیدند ، سپس خدمت امام جواد (علیه السلام) مشرف شدند ، آن حضرت به همه پرسش هاى آنها پاسخ داد و آنها از پاسخ هاى امام که نشانه روشن امامت و علم الهى بود قانع و شادمان شدند (اثبات الوصیه ، ص۲۱۳ ; بحارالانوار ، ج۵۰ ، ص۹۹ ; دلایل الامامه ، ص۲۰۶) اسحاق بن اسماعیل که همراه این گروه بود مى گوید: من نیز در نامه اى ده مسئله نوشته بودم تا از آن حضرت بپرسم ، در آن موقع همسرم حامله بود با خود گفتم: اگر به پرسش هاى من پاسخ داد ، از او تقاضا مى کنم که دعا کند خداوند بچه اى را که همسرم آبستن است ، پسر قرار دهد ، وقتى که مردم پرسش هاى خود را مطرح کردند ، من نیز نامه را در دست گرفته به پا خواستم تا مسائل را مطرح کنم. امام تا مرا دید ، فرمود: اى اسحاق ، اسم او را«احمد» بگذار. به دنبال این قضیه همسرم پسرى به دنیا آورد و نام او را احمد گذاشتم (اثبات الوصیه ، ص۲۱۵) در این دیدار بحث و گفت و گوهاى دیگرى که با امام جواد صورت گرفت (بحارالانوار ، ج۵۰ ، ص۹۰ ; اثبات الوصیه ، ص۲۱۰ ; اختصاص ، ص۱۰۲) مایه اعتقاد و اطمینان کسانى گردید که در امامت امام جواد شک داشتند. گفت و گوى آن حضرت در ۹سالگى با یحیى بن اکثم ، قاضى معروف حکایت از علم الهى او دارد. وقتى ابن اکثم از ایشان درباره حکم شخصى که در حال احرام شکار کرده است پرسید ، امام در جواب شقوق مختلف براى قضیه بیان نمود ، آن گاه فرمود: بگو کدام یک از اقسام بوده ، زیرا هر کدام حکم جداگانه اى دارد ، یحیى بن اکثم متحیر شد و ناتوانى و زبونى در چهره اش آشکار گردید (ارشاد ، ج۲ ، ص۲۷۲ ; اختصاص ،ص۹۹ ; احتجاج ، ج۲ ، ص۲۴۱).
4. شیخ مفید کمال عقل امام جواد را در سن کودکى معجزه دانسته و آن را دلیل امامت آن حضرت ذکر کرده است.وى در رد کسانى که به علت کمى سن امام جواد در امامت آن حضرت تشکیک نموده بودند ، گفته است:«کمال العقل لا یستنکر لحجج اللّه مع صغر السن»; کمال عقل را براى حجت هاى خدا در کودکى نمى توان انکار کرد». وى سپس از آیاتى که درباره حضرت عیسى (علیه السلام) نازل شده شواهدى ذکر مى کند: (قَالُوا کَیْفَ نُکَلِّمُ مَنْ کانَ فِى الْمَهْدِ صَبِیّاً *قالَ إِنّى عَبْدُاللّهِ آتانِىَ الْکِتاب وَجَعَلَنِى نَبِیّاً) (مریم:۲۹ـ۳۰) ; « گفتند چگونه با کودکى که در گاهواره است سخن بگویم؟! ] ناگهان عیسى زبان به سخن گشود [ گفت: من بنده خدایم ، او کتاب ] آسمانى [ به من داده و مرا پیامبر قرار داده است» (فصول المختاره ، ص۳۱۶).

منابع

اثبات الوصیه  ، مسعودى ، على بن الحسین، قم ، منشورات رضى ، بى تا ; احتجاج  ، طبرسى ، ابومنصور احمد بن على ، دارالنعمانیه ، نجف ، ۱۳۸۶ق ; اختصاص  ، مفید ، محمد بن نعمان ، دارالمفید ، ۱۴۱۴ق ; الارشاد  ، مفید ، محمد بن نعمان ، قم ، بصیرتى ، ۱۴۱۳ق ; بحارالانوار  ، مجلسى ، محمدباقر ، بیروت ، مؤسسه الوفاء ، ۱۳۸۶ق ; تهذیب الأحکام  ، طوسى ، محمد بن حسن ، تهران ، بى تا ; دلایل الامامه  ، طبرى ، محمد بن جریر ، قم ، منشورات رضى ، ۱۳۶۳ق ; روضه الواعظین  ، نیشابورى ، فتال ، منشورات شریف رضى ، بى تا، بى جا ; غایه المرام  ، بحرانى ، سید هاشم ، بى تا  ، بى جا ، بى نا ; فرق الشیعه  ، نوبختى ، ابومحمد حسن بن موسى ، مکتبه مرتضویه ، ۱۳۵۵ق ; کافى  ، کلینى ، محمد بن یعقوب ، دارالکتب الإسلامیه ، تهران ، ۱۳۸۸ق ;کفایه الأثر  ، قمى ، ابوالقاسم على بن محمد ، قم ، بیدار ، ۱۴۰۱ق ; مدینه المعاجز  ، بحرانى ، سید هاشم ، مؤسسه المعارف الإسلامیه ، ۱۴۱۵٫

رحمت اللّه ضیائى اُرزگانى

http://tohid.ir/fa/persian/articleView?articleId=2979