| سوره های قرآن دارای آغازی زیبا و جذّاب هستند که این خود از شکلهای گوناگونی برخوردار است که هر کدام از بلاغت و زیبایی خاصی بهره مند هست که به مواردی از آنها اشاره می شود:
الف)افتتاح با حروف مقطعه در سوره های زیر:
۱٫ بقره: «الم* ذلِکَ الْکِتَابُ لاَ رَیْبَ فِیهِ هُدًى لِلْمُتَّقِینَ»؛
۲٫ آل عمران: «الم * اللَّهُ لاَ إِلهَ إِلاَّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ»؛
۳٫ اعراف: «المص* کِتَابٌ أُنْزِلَ إِلَیْکَ فَلاَ یَکُنْ فِی صَدْرِکَ حَرَجٌ مِنْهُ…»؛
۴٫ یونس: «الر تِلْکَ آیَاتُ الْکِتَابِ الْحَکِیمِ»؛
۵٫ هود: «الر کِتَابٌ أُحْکِمَتْ آیَاتُهُ…»؛
۶٫ یوسف: «الر تِلْکَ آیَاتُ الْکِتَابِ الْمُبِینِ»؛
۷٫ رعد: «المر تِلْکَ آیَاتُ الْکِتَابِ…»؛
۸٫ ابراهیم: «الر کِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَیْکَ…»؛
۹٫ حجر: «الر تِلْکَ آیَاتُ الْکِتَابِ وَ قُرْآنٍ مُبِینٍ»؛
۱۰٫ مریم: «کهیعص * ذِکْرُ رَحْمَهِ رَبِّکَ عَبْدَهُ زَکَرِیَّا»؛
۱۱٫ طه: «طه * مَا أَنْزَلْنَا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لِتَشْقَى»،
۱۲٫ شعراء: «طسم * تِلْکَ آیَاتُ الْکِتَابِ الْمُبِینِ»
۱۳٫ نمل: «طس تِلْکَ آیَاتُ الْقُرْآنِ…»؛
۱۴٫ قصص: «طسم * تِلْکَ آیَاتُ الْکِتَابِ الْمُبِینِ»؛
۱۵٫ عنکبوت: «الم * أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ …»؛
۱۶٫ روم: «الم * غُلِبَتِ الرُّومُ»؛
۱۷٫ لقمان: «الم * تِلْکَ آیَاتُ الْکِتَابِ الْحَکِیمِ»؛
۱۸٫ سجده: «الم * تَنْزِیلُ الْکِتَابِ لاَ رَیْبَ فِیهِ…»؛
۱۹٫ یس: «یس*وَالْقُرآنِ الحَکیمِ»؛
۲۰٫ ص: «ص وَ القُرءَآنِ ذِی الذِّکرِ»؛
۲۱٫ غافر: «حم * تَنْزِیلُ الْکِتَابِ مِنَ اللَّهِ الْعَزِیزِ …»؛
۲۲٫ فصلت: «حم*تَنزِیلٌ مِّنَ الرَّحمَنِ الرَّحیمِ»؛
۲۳٫ شوری: «حم*عسق*کَذَلِکَ یُوحی أِلَیْکَ…»؛
۲۴٫ زخرف: «حم*والکِتَبِ المُبینَ»؛
۲۵٫ دخان: «حم*والْکِتَبِ المُبینِ»؛
۲۶٫ جاثیه: «حم*تَنزیلُ الکِتَبِ مِنَ اللهِ…»؛
۲۷٫ احقاف: «حم*تَنزِیلٌ الکِتَبِ مِنَ اللهِ…»
۲۸٫ ق: «ق وَالقُرآنِ المَجیدِ»؛
۲۹٫ قلم: «ن والقَلَمِ وَ مَا یَسطُرُونَ».
در بیست و چهار مورد از موارد مذکور، پس از «حروف مقطّعه»، از کتاب خدا و عظمت آن یادشده و در پنج مورد دیگر نیز به عظمت خدا و قدرت او، اشاره شده است.
ب)افتتاح برخی از سوره ها با حمد و ثنای الهی است؛ مانند:
۱٫ فاتحه: «اَلْحَمْدُ للهِ رَبِّ العَالَمینَ»؛
۲٫ انعام: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ…»؛
۳٫ کهف: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَهُ مَا فِی السَّمواتِ وَ مَا فِی الارْضِ…»؛
۵٫ فاطر: «الْحَمْدُ لِلَّهِ فَاطِرِ السَّمَواتِ وَ الارْضِ…»؛
ج) افتتاح برخی از سوره ها با تسبیح و تنزیه خداوند؛ مانند:
۱٫ اسراء: «سُبْحَانَ الَّذِی أَسْرَى بِعَبْدِهِ…»؛
۲٫ فرقان: «تَبَارَکَ الَّذِی نَزَّلَ الْفُرْقَانَ…»؛
۳٫ حدید: «سَبَّحَ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ…»؛
۴٫ حشر: «سَبَّحَ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ…»؛
۵٫ صف: «سَبَّحَ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ …»؛
۶٫ جمعه: «یُسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ…»
۷٫ تغابن: «یُسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ…»،
۸٫ ملک: «تَبَارَکَ الَّذِی بِیَدِهِ الْمُلْکُ…»؛
۹٫ اعلی: «سَبِّحْ اسْمَ رَبِّکَ الأَعْلَی».
د) افتتاح برخی ازسوره ها با خطاب که یا متوجه عموم مکلفین، یا عموم مؤمنین، یا پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به همراه حروف ندا یا عبارت «قل»؛ مانند موارد ذیل:
۱٫ نساء: «یَا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمُ…»؛
۲٫ حج: «یَا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمُ…»؛
۳٫ مائده: «یَا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا…»؛
۴٫ حجرات: «یَا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنوا…»؛
۵٫ ممتحنه: «یَا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنوا…»؛
۶٫ احزاب: «یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ اتَّقِ اللَّهَ…»؛
۷٫ طلاق: «یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِذا طَلَّقْتُمْ…»؛
۸٫ تحریم: «یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ لِمَ تُحرِّمُ…»؛
۹٫ مزمل: «یَا أَیُّهَا المُزَمِّلُ»؛
۱۰٫ مدثر: «یَاأَیُّهَا المُدَّثِّرُ»؛
۱۱٫ جنّ: «قُل أُوحِیَ أِلَیَّ أنَّهُ…»؛
۱۲٫ کافرون: «قُلْ یایُّهَا الکَافِرونَ»؛
۱۳٫ اخلاص: «قُل هُوَ اللهُ احَدٌ»؛
۱۴٫ فلق: «قُلْ اعُوذُ بِرَبِّ الفَلَقِ»؛
۱۵٫ ناس: «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ».
هـ) افتتاح سوره ها با قسم
۱٫ یس: «یس*والقرآنِ الحَکیمِ»؛
۲٫ صافات: «وَ الصَّافَّاتِ صَفَّاً»؛
۳٫ زخرف: «حم*والکِتَبِ المُبینِ»؛
۴٫ دخان:«حم*وَالکِتَبِ المُبینِ»؛
۵٫ ق: «ق و القُرآنِ المَجیدِ»؛
۶٫ ذاریات: «وَالذَّاریَاتِ ذَرْواً»؛
۷٫ طور: «وَالطُّورِ*وَکِتَابٍ مَّسطُورٍ»؛
۸٫ نجم: «وَالنَّجْمِ أِذَا هَوَی»؛
۹٫ قلم: «ن وَالقَلَمِ وَ مَا یَسطُروُنَ»؛
۱۰٫ قیامت: «لا اُقسِمُ بِیَوْمِ القِیَمَهِ»؛
۱۱٫ مرسلات: «وَالمُرسَلَاتِ عُرْفاً»؛
۱۲٫ نازعات: «وَالنَّازِعَاتِ غَرْقاً»؛
۱۳٫ بروج: «وَالسَّماءِ ذاتِ البُرُوجِ»؛
۱۴٫ فجر: «وَالْفَجْرِ*وَ لَیالٍ عَشْرٍ»؛
۱۵٫ بلد: «لا اُقْسِمُ بِهَذا البَلَدِ»؛
۱۶٫ شمس: «وَالشَّمسِ وَ ضُحَاهاَ»؛
۱۷٫ لیل: «وَالَّیْلِ إِذا یَغْشَی»؛
۱۸٫ ضحی: «وَالضُّحَی*وَالَّیلِ إذا سَجَی»؛
۱۹٫ تین: «وَالتّینِ وَ الزَّیْتُونِ»؛
۲۰٫ عادیات: «وَالْعَادیَاتِ ضَبْحاً»؛
۲۱٫ عصر: «وَالْعَصْرِ*إنَّ الانسانَ لَفِی خُسْرٍ»؛
و)افتتاح برخی از سوره ها با استفهام و سؤال:
۱٫ انسان: «هَلْ أَتَی عَلَی الانسانِ حینٌ مّنَ الدَّهْرِ…»؛
۲٫ نبأ: «عَمَّ یَتَساءَلُونَ»؛
۳٫ غاشیه: «هَلْ أَتَاکَ حَدِیثُ الْغَاشِیَهِ»؛
۴٫ انشراح: «أَلَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَکَ»؛
۵٫ فیل: «ألَمْ تَرَ کَیفَ فَعَلَ رَبُّکَ بِأَصْحَابِ الفِیلِ»؛
۶٫ ماعون: «أَرَءَیْتَ الَّذی یُکَذِّبُ بِالدّینِ».
ز) افتتاح برخی از سوره ها با عبارات شرطیه:
۱٫ واقعه: «إذا وَقَعَتِ الواقِعَهُ»؛
۲٫ منافقون: «إذا جاءَکَ المُنَافِقُونَ…»؛
۳٫ تکویر: «إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ»؛
۴٫ انفطار: «إذَا السَّماءُ انفَطَرَتْ»؛
۵٫ انشقاق: «إذَا السَّماءُ انشَقَّتْ»؛
۶٫ زلزال: «إِذا زُلْزِلَتِ الارْضُ زِلْزالَهَا»؛
۷٫ نصر: «إِذا جَاءَ نَصْرُ اللهِ وَ الْفَتحُ»؛
ح) افتتاح برخی از سوره ها با عبارات تهدیدآمیز:
۱٫ توبه: «بَراءَهٌ مِنَ اللهِ وَ رَسُولِهِ…»؛
۲٫ نحل: «أَتَی أَمْرُاللهِ فَلاَ تَسْتَعْجِلُوهُ…»؛
۳٫ انبیاء: «اقْتَرَبَ لِلنَّاسِ حِسابُهُمْ…»؛
۴٫ محمد: «الَّذِینَ کَفَرُوا وَ صَدُّوا عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ أَضَلَّ أَعْمَالَهُمْ»؛
۵٫ قمر: «اقْتَرَبَتِ السَّاعَهُ وَ انْشَقَّ الْقَمَرُ»؛
۶٫ واقعه: «إِذَا وَقَعَتِ الْوَاقِعَهُ * لَیْسَ لِوَقْعَتِهَا کَاذِبَهٌ»؛
۷٫ معارج: «سَأَلَ سَائِلٌ بِعَذَابٍ وَاقِعٍ * لِلْکَافِرینَ لَیْسَ لَهُ دَافِعٌ»؛
۸٫ انسان: «هَلْ أَتَى عَلَى الْإِنْسَانِ حِینٌ مِنَ الدَّهْرِ…»؛
۹٫ نباء: «عمَّ یَتَسَاءَلُونَ *عَنِ النَّبَإِ الْعَظِیمِ»؛
۱۰٫ عبس: «عَبَسَ وَ تَوَلَّیْ»؛
۱۱٫ تکویر: «إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ»؛
۱۲٫ انفطار: «إِذَا السَّماءُ انْفَطَرَتْ»؛
۱۳٫ مطففین: «إِذَا السَّماءُ انشَقَّتْ»؛
۱۴٫ انشقاق: «إِذَا السَّماءُ انْشَقَّتْ»؛
۱۵٫ بینه: «لَمْ یَکُنِ الَّذینَ کَفَرُوا…»؛
۱۶٫ زلزال: «إِذَا زُلزِلَتِ الاَرْضُ …»؛
۱۷٫ تکاثر: «أَلْهَاکُمُ التَّکَاثُرُ»؛
۱۸٫ همزه: «وَیْلٌ لِکُلِّ هُمَزَهٍ …»؛
۱۹٫ المسد: «تَبَّتْ یَدَا أَبِی لَهَبٍ وَ تَبَّ»؛
منبع مقاله :
مؤدب، سیدرضا؛(۱۳۹۰)، اعجاز قرآن، قم: مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی صلی الله علیه و آله و سلم، چاپ دوم
|
