آیا مردگان می شنوند

وهابیون به دو دلیل توسل به اولیای الهی که از دنیا رفته اند و زیارت قبور را شرک می‌دانند

1-مرده نمی تواند صدای کسی را بشنود، به همین علت زیارت و توسل به او شرک محسوب می شود

2-در آیه ای از قرآن می‌فرماید که: وَ ما أَنْتَ بِمُسْمِعٍ مَنْ فِی الْقُبُورِ “و تو نمی‌توانی سخن خود را به گوش آنان که در گور خفته‌اند برسانی!” [1 ]

پاسخ:

نکته اول:

اولا باید دقت کرد که معنای شرک چیست؟

آنچه شرک است

1- عبادت غیر خداست.

قرآن می‌فرماید: وَ مَنْ یدْعُ مَعَ اللّهِ إِلهاً آخَرَ. و هر کس معبود دیگری را با خدا بخواند- و مسلّماً هیچ دلیلی بر آن نخواهد داشت [2 ]

پس مراد از این که غیر خدا را نخوانید آن است که غیر خدا را به عنوان خداوند نخوانید.

شیعه هیچ وقت ائمه را به عنوان خدا نمی‌داند

2- ایمان به قدرتی مستقل از قدرت خدا شرک است، ولی استمداد از قدرت‌ها با توجه به اینکه همه چیز را از خدا بداند مانعی ندارد. فَأَنْفُخُ فِیهِ فَیکونُ طَیراً بِإِذْنِ اللّهِ وَ أُبْرِئُ الاکمَهَ وَ الابْرَصَ وَ أُحْی الْمَوْتی بِإِذْنِ اللّهِ [3 ]

من نشانه‌ای از طرف پروردگار شما، برایتان آورده‌ام من از گِل، چیزی به شکل پرنده می‌سازم سپس در آن می‌دمم و به فرمان خدا، پرنده‌ای می‌گردد. و به اذن خدا، کورِ مادرزاد و مبتلایان به برص [پیسی] را بهبودی می‌بخشم

شیعه هیچ وقت برای ائمه قدرتی مستقل فرض نمی‌کند، چرا بعضی نا آگاهان خیال می‌کنند شیعه برای اهل بیت قدرتی مستقل و جدای از خدا فرض کرده است؟

نکته دوم:

از هیچ آیه و روایتی استفاده نمی‌شود که زیارت اهل قبور و توسل شرک باشد.

درباره مشروعیت توسل در آیه ای می‌خوانیم که:

لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جاؤُک فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّاباً رَحیماً [4 ]

و اگر این مخالفان، هنگامی که به خود ستم می‌کردند (و فرمانهای خدا را زیر پا می‌گذاردند)، به نزد تو می‌آمدند و از خدا طلب آمرزش می‌کردند و پیامبر هم برای آنها استغفار می‌کرد خدا را توبه پذیر و مهربان می‌یافتند

با دقت در این آیه به این نتیجه می‌رسیم که: اگر توسل امری نامشروع بود، قرآن امر نمی‌کرد که برای بخشش گناه پیامبر را واسطه قرار دهید

البته وهابیون می‌گویند این آیات مربوط به زمان حیات پیامبر بوده است، پاسخ می‌دهیم که چه طور توسل به پیامبر در زمان حیات شرک نبوده است ولی به محضی که پیامبر از دنیا رفت این کار تبدیل به شرک شد.چه دلیلی بر شرک بودن توسل به اولیای الهی وجود دارد؟ نهایت حرفی که می‌شود زد این است که مرده صدای انسان را نمی‌فهمد پس توسل به او امری لغو است نه شرک

اگر ملاک آن است که استغاثه به غیر خدا شرک است و شرک حرام و قبیح است، پس فرقی بین زنده و مرده نیست، چون هر دو غیر خدا هستند.

اگر می‌گویند شرع توسل به زنده را جایز دانسته معنایش این است که شرع گاهی شرک را حلال دانسته

پس در زشت بودن شرک فرقی میان توسل به زنده یا مرده نیست.

=====================

نکته دوم:

وهابیون به آیاتی برای شرک بودن توسل، استدلال می کنند

قُلْ أَ تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا یمْلِک لَکمْ ضَرًّا وَ لا نَفْعاً وَ اللَّهُ هُوَ السَّمیعُ الْعَلیمُ

بگو: «آیا جز خدا چیزی را می‌پرستید که مالک سود و زیان شما نیست؟! و خداوند، شنوا و داناست. [5 ]

وَ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنْ یدْعُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ مَنْ لا یسْتَجیبُ لَهُ إِلی یوْمِ الْقِیامَةِ وَ هُمْ عَنْ دُعائِهِمْ غافِلُونَ

چه کسی گمراهتر است از آن کس که غیر خدا را می‌خواند که تا قیامت هم به او پاسخ نمی‌گوید و از خواندن آنها (کاملا) بی‌خبر است؟! (و صدای آنها را هیچ نمی‌شنود) [6 ]

اولا: این آیات در شان بت پرستان است و مساله توسل را نفی نمی‌کند

دلیل بر این گفتار:

در آیه اول کلمه”تعبدون–عبادت می‌کنند”به کار رفته، در مساله توسل، شیعه به هیچ عنوان اولیای الهی را عبادت نمی‌کند، چرا که خداست که فقط مستحق عبادت است. با مطالعه کتب زیارتی شیعیان این امر معلوم می‌شود که شیعه هیچ وقت ائمه را به عنوان خدا تصور نمی کند بلکه ائمه را به عنوان عبد خدا می‌شناسد” وَ أَشْهَدُ أَنَّک رَسُولُهُ وَ أَنَّک مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ” [7 ]

اما درباره آیه دوم: با کمی دقت در آیه (آن کس که غیر خدا را می‌خواند) معلوم می‌شود که این کلام مطلق است، هم شامل توسل به زنده می‌شود و هم مرده، در حالی که وهابیون توسل به زنده را قبول دارند، پس با توجه به اطلاق آیه نمی‌شود گفت آیه فقط نفی توسل از مرده می‌کند، پس وهابیون باید دنبال آیه دیگر باشند که توسل به مرده را به صراحت نفی کرده باشد.

پس با توجه به اطلاق و کلی گویی آیه (آن کس که غیر خدا را می‌خواند) ، نمی‌شود آیه را مقید( نفی توسل به مرده) کرد

ضمن این که همانطور که گفتیم این آیه در شان بت پرستان نازل شده است . همه مفسران پیشین اهل سنت اتفاق نظر دارند که این آیه در شان مشرکان و بت پرستان است

نظر علمای اهل سنت که در ذیل آیه گفته اند: این آیه در شان مشرکان و بت پرستان است [8 ]

 

نکته سوم:

درباره آیه ای که وهابیون به آن استدلال می‌کنند” وَ ما أَنْتَ بِمُسْمِعٍ مَنْ فِی الْقُبُورِ “و تو نمی‌توانی سخن خود را به گوش آنان که در گور خفته‌اند برسانی! ”

پاسخ:

اولا: این آیه با توجه به آیات قبل که در مقام تشبیه هست (و نابینا و بینا هرگز برابر نیستند،و نه ظلمت‌ها و روشنای‌ها و…) در صدد بیان این است که انسان‌های کافر را به مرده تشبیه کند. یعنی ای پیامبر؛ همانگونه که هرگز نمی‌توانی حیات و روح را به اموات در قبور باز گردانی، هم چنین هرگز نمی‌توانی حیات ایمان را به افراد کافر که قلب آنان مرده و به ضلالت و عناد دچار گشته، باز گردانی.

در تفاسیر علمای اهل سنت در ذیل این آیه آمده است که منظور از این آیه تشبیه کفار به مرده است [ 9]

ثانیا: ما فرض می‌کنیم که منظور از آیه” و تو نمی‌توانی سخن خود را به گوش آنان که در گور خفته‌اند برسانی! ” این باشد که مردگان چیزی نمی فهمند ولی می‌گوییم : آیه مورد نظر درباره مردگان منحرف و یا معمولی است و کاری به ارواح مقدسه شهدا و اولیای خدا که طبق آیهٔ قرآن زنده هستند- ندارد

چرا که در قرآن آمده است که” وَ لا تَقُولُوا لِمَنْ یقْتَلُ فی سَبیلِ اللَّهِ أَمْواتٌ بَلْ أَحْیاءٌ وَ لکنْ لا تَشْعُرُونَ. و به آنها که در راه خدا کشته می‌شوند، مرده نگویید! بلکه آنان زنده‌اند، ولی شما نمی‌فهمید [10 ]

ثالثا: : چگونه قرآن می‌فرماید: تو نمی‌توانی صدای خود را به گوش مردگان برسانی؟ با اینکه در حدیث معروفی آمده است که پیامبر ص در روز جنگ بدر دستور داد اجساد کفار را بعد از پایان جنگ در چاهی بیفکنند، سپس آنها را صدا زد و فرمود:

هل وجدتم ما وعد اللَّه و رسوله حقا؟ فانی وجدت ما وعدنی اللَّه حقا!:

آیا شما آنچه را که خدا و رسولش وعده داده بود به حق یافتید؟ من که آنچه را خداوند به من وعده داده بود به حق یافتم”.

در اینجا عمر اعتراض کرد و گفت ای رسول خدا! چگونه با اجسادی سخن می‌گویی که روح در آن نیست؟! پیامبر ص فرمود:

ما انتم باسمع لما اقول منهم، غیر انهم لا یستطیعون ان یردوا شیئا!:

” شما سخنان مرا از آنها بهتر نمی‌شنوید، چیزی که هست آنها توانایی پاسخگویی را ندارند [11 ]

نکته چهارم:

چند سوال تهاجمی از وهابیون درباره شرک بودن توسل

1-اگر توسل شرک باشد، صحابه پیامبر اعم از عایشه و… همه مشرک هستند

اوس بن عبد الله می‌گوید : مردم مدینه دچار قحطی شدیدی شدند؛ پس به عائشه شکایت کردند، عائشه گفت: به قبر رسول خدا (ص) رو بیاورید، و پنجره‌هایی از آن به سوی آسمان بگشایید؛ به طوری که بین قبر آن حضرت و آسمان سقفی نباشد. راوی گوید: مردم همین کار را انجام دادند ؛ پس باران فراوانی بارید؛ تا جایی که گیاهان رویید و شترها آن قدر چاق شدند که از شدت چربی ترک برداشتند، به حدی که آن سال را سال ترکیدن نامیدند . [12 ]

2-مخالفین توسل مصداق آیه ای هستند که خدا در آن آیه یهود را مذمت می‌کند که: ” آیا به بعضی از دستورات کتاب الهی ایمان می‌آورید و نسبت به بعضی کافر می‌شوید”؟! (أَ فَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْکتابِ وَ تَکفُرُونَ بِبَعْضٍ) [13 ]

چرا وهابیون آیاتی را که به ظاهر نفی شنیدن از میت می کند را اخذ می‌کنند ولی آیات دیگر را که به به مشروعیت توسل اشاره دارد، قبول نمی کنند، و سعی در انکار آن دارند؟

آیاتی که مشروعیت توسل را ثابت می‌کند

1- لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جاؤُک فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّاباً رَحیماً.

و اگر این مخالفان، هنگامی که به خود ستم می‌کردند (و فرمان‌های خدا را زیر پا می‌گذاردند)، به نزد تو می‌آمدند و از خدا طلب آمرزش می‌کردند و پیامبر هم برای آنها استغفار می‌کرد خدا را توبه پذیر و مهربان می‌یافتند(بحثش گذشت) [14 ]

ضمن این که” جاؤُک– آمدن به سراغ پیامبر برای استغفار ” عام است، هم شامل حیات ایشان می شود و هم شامل بعد از مرگ (حضور بر سر قبر) می‌شود

2- یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَیهِ الْوَسیلَةَ وَ جاهِدُوا فی سَبیلِهِ لَعَلَّکمْ تُفْلِحُونَ . ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید! و وسیله‌ای برای تقرب به او بجوئید! و در راه او جهاد کنید، باشد که رستگار شوید [15 ]

وسیله در این آیه عام است و شامل هر وسیله ای که انسان را به خدا نزدیک کند، می‌شود، پس چه بهتر به روح کسانی توسل کنیم که نزد خدا قرب و مقام بالائی دارند

اگر توسل شرک باشد نعوذبالله خدا هم مشرک است که در این آیه دستور به قرار دادن وسیله داده است

اگر شخصی مدعی شود کلمه وسیله، در آیه اشاره به تقوا ( که در قبل از کلمه وسیله ذکر شده) دارد و وسیله به معنای تقوا است، به این شخص دو پاسخ داده می‌شود

اول: بعد از این که ثابت شد قرآن برای دعا و استغفار رسول اکرم برای بندگان اثر مثبت قائل است، توسل هم می‌شود مصداقی از تقوا، چرا که تقوا یعنی اطاعت از دستورات خدا، و توسل هم اطاعت از دستور خداست

دوم: در آیه” یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَیهِ الْوَسیلَةَ وَ جاهِدُوا فی سَبیلِهِ لَعَلَّکمْ تُفْلِحُونَ “سه دستور داده شده است:1- دستور به تقوا 2-دستور به انتخاب وسیله، وسیله‌ای که ما را به خدا نزدیک کند.3- دستور به جهاد در راه خدا.

نتیجه مجموع این صفات، (تقوا و توسّل و جهاد) همان چیزی است که در آخر آیه آمده است: «لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ»؛ این باعث رستگاری شماست.

 

3- اگر توسل به مرده شرک است چرا حضرت موسی برای زنده شدن مردن به یک گاو مرده متوسل شد؟

[ 16]

پس لابد مخالفین توسل هم می‌گویند حضرت موسی مشرک بوده که به یک گاو مرده توسل کرده

نتیجه :

با توجه به آیات و روایاتی که گذشت، توسل امری شرعی است و همانطور که وهابیون می‌گویند شرک نیست، و منافاتی با توحید ندارد

منابع:

[1 ] فاطر آیه 22

[2 ] مومنون آیه 117

[3 ] آل عمران/ 49.

[4 ] نساء آیه 64

[5 ] مائده آیه 67

[6 ] احقاف آیه 5

[7 ] مفاتیح الجنان، قمی، زیارت حضرت رسول (ص) در روز شنبه

[8 ] زاد المسیر فی علم التفسیر، ابن جوزی ، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل،زمخشری ،کشف الأسرار و عدة الأبرار، رشیدالدین میبدی احمد ،الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، ثعلبی نیشابوری ابو اسحاق احمد بن ابراهیم و………

[ 9] الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج5، ص: 249،الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، ثعلبی نیشابوری ابو اسحاق احمد بن ابراهی ج8، ص: 105، لباب التأویل فی معانی التنزیل، بغدادی علاء الدین علی بن محمد، ج3، ص: 456، زاد المسیر فی علم التفسیر، ابن جوز، ج3، ص: 509 و………

[10 ] بقره آیه 154

[11 ] صحیح بخاری جلد 5 صفحه 97

[12 ] سنن دارمی ، أبو محمد الدارمی، جلد ۱ صفحه ۲۲۷

[13 ] بقره آیه 85

[14 ] نساء آیه 64

[ 15] مائده آیه 35

[ 16] بقره آیات 67 تا 73