آیه اکمال دین
پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_
به اعتقاد شیعه یکی از آیاتی که دلالت بر امر امامت می‌کند آیه اکمال است(الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتي وَ رَضيتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ ديناً[1] ولی مخالفین این مساله ایراد می‌گیرند که: آیه اکمال با توجه به کلمات ما قبل و ما بعدش مربوط به حرمت خوراکی‌های حرام می‌باشد و ربطی به مساله امامت ندارد و در واقع دین با بیان حرمت و حلیت خوراکی‌ها تکمیل شد
پاسخ:
نکته اول:
منظور از این جمله که “امروز دین را کامل کردم” این نیست که دین با بیان احکام خوراکی‌ها کامل شد، زيرا نزول اين احكام واجد اين همه اهميت نيست و باعث تكميل دين نیست، زيرا آخرين احكامى نبوده كه بر پيامبر نازل شده، بدليل اينكه در دنباله اين سوره به احكام ديگرى نيز برخورد مي‌كنيم
نکته دوم:
اصل آیه از سه قسمت تشکیل شده است
(قسمت اول)
حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَ الدَّمُ وَ لَحْمُ الْخِنْزيرِ وَ ما أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ وَ الْمُنْخَنِقَةُ وَ الْمَوْقُوذَةُ وَ الْمُتَرَدِّيَةُ وَ النَّطيحَةُ وَ ما أَكَلَ السَّبُعُ إِلاَّ ما ذَكَّيْتُمْ وَ ما ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ وَ أَنْ تَسْتَقْسِمُوا بِالْأَزْلامِ ذلِكُمْ فِسْقٌ
گوشت مردار، و خون، و گوشت خوك، و حيواناتى كه به غير نام خدا ذبح شوند، و حيوانات خفه شده، و به زجر كشته شده، و آنها كه بر اثر پرتشدن از بلندى بميرند، و آنها كه به ضرب شاخ حيوان ديگرى مرده باشند، و باقيمانده صيد حيوان درنده- مگر آنكه (بموقع به آن حيوان برسيد، و) آن را سرببريد- و حيواناتى كه روى بتها (يا در برابر آنها) ذبح مىشوند، (همه) بر شما حرام شده است؛ و (همچنين) قسمت كردن گوشت حيوان به وسيله چوبههاى تير مخصوص بخت آزمايى؛ تمام اين اعمال، فسق و گناه است
(قسمت دوم)
الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذينَ كَفَرُوا مِنْ دينِكُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتي وَ رَضيتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ ديناً
امروز، كافران از (زوال) آيين شما، مأيوس شدند؛ بنا بر اين، از آنها نترسيد! و از (مخالفت) من بترسيد! امروز، دين شما را كامل كردم؛ و نعمت خود را بر شما تمام نمودم؛ و اسلام را به عنوان آيين (جاودان) شما پذيرفتم
(قسمت سوم)
فَمَنِ اضْطُرَّ في مَخْمَصَةٍ غَيْرَ مُتَجانِفٍ لِإِثْمٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحيم
امّا آنها كه در حال گرسنگى، دستشان به غذاى ديگرى نرسد، و متمايل به گناه نباشند، (مانعى ندارد كه از گوشتهاى ممنوع بخورند؛) خداوند، آمرزنده و مهربان است.
به اعتقاد ما جمله”الیوم یئس الذین ….” به طور جدا نازل شده است و ربطی به ما قبل و بعدش ندارد
دلیل ما بر این امر:
1-اگر قسمت دوّم از این سه قسمت برداشته شود کوچکترین لطمه اى به ارتباط قسمت اوّل و سوّم نمى‌زند. در متن و ترجمه آیه دقّت کنید
مضمون همین آیه در سوره «بقره» دیده میشود و قسمت دوّم که در آیه اکمال است، در سوره بقره دیده نمى‌شود; به عنوان نمونه:
«اِنَّمَا حَرَّمَ عَلَیْکُمُ الْمَیْتَةَ وَ الدَّمَ وَ لَحْمَ الْخِنْزیرِ وَ مَا اُهِلَّ بِهِ لِغَیْرِ اللهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَیْرَ باغ وَ لاَعَاد فَلا اِثْمَ عَلَیْهِ اِنَّ اللهَ غَفُور رَحیم»؛ (خداوند، تنها (گوشت) مردار، خون، گوشت خوک و آنچه را نام غیر خدا به هنگام ذبح بر آن گفته شود، حرام کرده است; (ولى) آن کسى که مجبور شود، در صورتى که ستمگر و متجاوز نباشد، گناهى بر او نیست; (و مى تواند براى حفظ جان خود در موقع ضرورت، از آن بخورد;) خداوند بخشنده و مهربان است.)
این خود گواه بر این است که قسمت دوّم آیه مورد بحث(آیه اکمال) ، کلامى است مستقل که از هیچ نظر با قبل و بعد خود ارتباط ندارد
2- ترتیب و نظم آیات و روابط آنها هیچ گاه نمى‌تواند براى ما در برابر روایات و احادیث قطعى، سند محکمى باشد. هرگز قرآن نظم تألیف بشرى را ندارد که موضوعى را گرفته و تا آخر سوره آن را تعقیب کند; قرآن مجموعه آیاتى است که برحسب حوادث و پیشامدهاى گوناگون و هدف هاى مختلف، تدریجاً از طرف خداوند فرستاده شده است؛ چه بسا در یک سوره مقصدهاى مختلف و موضوعات گوناگون مورد بحث واقع شده است و به همین دلیل نمى‌توان قبل و بعد آیه اى را گواه محکم بر چیزى گرفت و روابط آنها را حفظ نمود؛ گاهى تمام آیات یک سوره به صورت آیاتى است که مضامین آنها بسان حلقه زنجیر به هم پیوسته وارد شده اند و گاهى ابداً به هم مربوط نیستند. [ 2]
3- روایات متواتری که شأن نزول آیات را بیان می‌کنند، قسمت دوّم را جداگانه مورد بحث قرار داده‌اند; و این روایات مى‌گویند: آیه «اَلْیَوْمَ یَئسَ…» تا آخر، در روز غدیر نازل شده است و این خود دلیل بر استقلال قسمت دوم است
البته روایات متواتر و صحیح السندی در کتب اهل سنت موجود است و با رجوع به آنها شکی باقی نمی‌ماند که آیه اکمال در روز غدیر خم نازل شده است . فقط به علت اختصار به یک روایت اشاره می‌کنم
جلال الدین سیوطی» در تفسیر «الدر المنثور» و در ذیل آیه (الیوم اکملت لکم دینکم)، مینویسد: «ابن مردویه» و «ابن عساکر» به اتفاق، از ابوسعید خدری نقل کردهاند:«هنگامی که رسول خدا(ص) در روز غدیرخم، علی(ع) را به ولایت و مولویت منصوب نمود، جبرئیل نازل شده و آیه اکمال دین را آورد. [ 3]
بله به راستی اهمیت غدیر خم به اندازه‌ای است که علمای معروف اهل سنت درباره این واقعه کتاب نوشته‌اند
شمس الدين ذهبي (متوفاي 748هـ) :
وي در تذكرة الحفاظ در باره حديث طير و حديث غدير مي‌نويسد :
واما حديث الطير فله طرق كثيرة جدا قد افردتها في مصنف ومجموعها هو يوجب ان يكون الحديث له أصل واما حديث من كنت مولاه فله طرق جيدة وقد أفردت ذلك أيضا .
براي حديث طير أسناد زيادي است كه من آن را در كتاب مستقلي جمع آوري كرده‌ام ، مجموع آنها سبب مي‌شود كه حديث واقعيت داشته باشد . و اما حديث غدير نيز أسناد خوبي دارد كه براي او نيز كتاب مستقلي نوشته‌ام . [4 ]
پی نوشت ها:
منابع:
[1 ] مائده آیه 3 [2 ] خلاصه ای از کتاب پاسخ به پرسشهاى مذهبى، آیت الله مکارم، ص: 188 تا 189 [3] الدرالمنثور، ذیل آیه سوم سوره مائده، تاریخ بغداد، ج 8، ص 284. مسند احمد، ج 4، ص 281. و شوكانى در« فتح القدير» از ابى سعيد خدرى، و اربلى در« كشف الغمه» ص 94 از ابى سعيد خدرى و از زر، از ابن مسعود روايت كرده اند که آیه اکمال بعد از معرفی امام علی به جانشینی نازل شده است [4 ] تذكرة الحفاظ ، ذهبی، ج 3 ، ص 1043
