قمه زنی در آیات و رویات
شکی نیست که عزاداري همانند بسياري از امور ديگر، داراي حدّ و مرزهايي است که همگان بايد ملزم به رعايت آن باشند؛ زيرا در غير اين صورت، ضررهاي جبران‌ناپذيري را به دنبال خواهد داشت، از اين رو، وظيفه عالمان دین است که حدّ و مرز آن را بيان کنند.در این نوشتار با ذکر چند نکته به بررسی احکام فمه زنی با استناد به آیات و روایات می پردازیم.
نکته اول:
از مزایای دین اسلام اعتدال بودن آن است]بقره 143[.اسلام دینی نیست که همراه با افراط و تفریط باشه ، اعتدال آن در همه عرصه هاى زندگى است.
نکته دوم:
اسلام با عواطف و احساسات مبارزه نكرده است، بلكه آن را به عنوان بخشى از وجود انسان پذيرفته است. اصل عزادارى و سوگوارى، بخشى از زندگى ما و نيازى از نيازهاى عاطفى ماست و نمى توان آن را نديده گرفت، اما سخن در اعتدال آن است.
نکته سوم: خداوند متعال ، بارها در قرآن انسان را به صبر و شكيبايى دعوت مى كند و از او مى خواهد تا تحمل خود را از دست ندهد. در قرآن می‌‌خوانیم که: «قطعاً همه شما را با چيزى از ترس، گرسنگى، و كاهش در مالها و جانها و ميوهها، آزمايش مىكنيم و بشارت ده به استقامتكنندگان»] بقره/155[
با در نظر گرفتن آيات و روایات ، به اين نتيجه خواهيم رسيد كه راه اسلام در گرفتارى ها و مصیبت‌ها صبر و مقاومت است، نه جزع و فزع و بى تابى كردن.
در روایات می خوانیم که: «كسى كه لطمه به صورت زند و يا گريبان چاك كند، يا (به هنگام مصيبت) سخنانى همانند مردم جاهليت بر زبان راند، از ما نيست». [1 ]
نکته چهارم: قمه زنان روایاتی درباره جواز این عمل در بحار الانوار استناد کرده و می گویند: « اگر قمه زنی و سرشکافتن در عاشورا و عزای سید الشهداء جایز نیست پس چرا حضرت زینب سرش را به چوب محمل کوفت و سر و صورت خود را آغشته به خون کرد .» [2]
پاسخ: 1-به این حدیث در کتاب بحار الانوار اشاره شده است، ولی علامه مجلسی در ابتدای این حدیث می‌فرماید: «در بعضی از کتب این روایت مرسل و بدون سند آمده است که : حضرت زینت سر خود را به محمل زد» [3]
2-روایت زدن سر به محمل با سفارش امام حسین علیه السلام به زینب کبری منافات دارد، چرا که امام حسین علیه السلام در شب عاشورا این چنین به حضرت زینب سفارش می کند که: «خواهرم، من ترا سوگند مىدهم به اين سوگند رفتار كن. چون كشته شدم برايم گريبان چاك مزن، چهره مخراش و براى خود واى و هلاكت مخواه!» [4]. وقتی امام حسین به خواهرش این چنین امر می‌کند، به طریق اولی از زدن سر به محمل نهی کرده است. چطور ممکن است حضرت زینب که الگوی صبر است بر خلاف دستور امام حسین رفتار کرده باشد؟
از دیگر روایاتی که قمه زنان به آن بر جواز قمه زدن استدلال می کنند این است که امام زمان علیه السلام در فرازی از ناحیه مقدسه فرموده است که : «من صبح و عصر بر تو ندبه می‌کنم و به جای اشک‌ها بر تو خون می‌گریم». بعضی‌ها خواسته‌اند تا از این عبارت جواز قمه‌زنی و خونریزی را استفاده کرده و بگویند چون امام زمان(عج) حاضر است برای جد بزرگوارش خون گریه کند، پس ما نیز می‌توانیم قمه‌زنی و خونریزی کنیم!
ج: هر شخص غیر مغرضی با شنیدن این جملات متوجه می‌شود که خون گریه کردن امری است که عرفاً محال بوده و عملی نیست، پس اگر معنای کلام را آن گونه که قمه‌زنان معنی می‌کنند تصور کنیم، لازم می‌آید که نعوذبالله امام زمان(عج) در این کلمات دروغ گفته باشند، این گونه استعمالات ادبی که برای بیان شدت احساسات فرد به کار می‌رود در کلام فصحا به وفور یافت می‌شود و نباید آن را در غیر محل آن، معنی کرد.
نکته پنجم: نگاهی به کلام علمای شیعه درباره عدم جواز قمه زدن
آیت الله مکارم شیرازی در پاسخ به استفتائی درباره قمه زدن فرمودند که: «عزادارى نبايد باعث آسيب به بدن شود» [5 ]
آیت الله خامنه ای: قمه زنی علاوه بر اينکه از نظر عرفی از مظاهر حزن و اندوه محسوب نمیشود و سابقهای در عصر ائمه(عليهم‌السلام) و زمانهای بعد از آن ندارد و تأييدی هم به شکل خاص يا عام از معصوم(عليه‌السلام) در مورد آن نرسيده است، در زمان حاضر موجب وهن و بدنام شدن مذهب می‌شود بنا بر اين در هيچ حالتی جايز نيست. [6]
امام خمینی: در شرائط و اوضاع كنونى از قمه زدن خوددارى شود. [7]
نتیجه: قمه زنی امری است بر خلاف دستور دین و عقل و باعث وهن و خشونت جلوه دادن مذهب شیعه است.
منابع:
[1 ] علامه مجلسی، بحار الأنوار (ط – بيروت)، ج79، ص: 94 [ 2] بحار الانوار، ج45، ص: 115 ناشر: موسسة الوفاء مكان چاپ: بيروت سال چاپ: 1404 ق [3 ] همان [4 ] محمد امينپور امينى، با كاروان حسينى ج 4 ص 141 [5 ] آیت الله مکارم، احکام عزاداری، ناشر: امام على بن ابى طالب عليه السلام، مكان چاپ: قم،سال چاپ: 1390 ه. شنوبت چاپ: دوم
[ 6] http://farsi.khamenei.ir/treatise-content?id=131#1460 [7 ] امام خمینی،استفتاءات، ج3، ص: 583
