وابتغوا الیه الوسیله
در قرآن چند آیه وجود دارد که مشروعیت توسل را ثابت می‌کند، اما مخالفین توسل سعی در توجیه این آیات دارند.در این نوشته کوتاه به بررسی و نقد نظریه مخالفین می پردازیم
يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ ابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسيلَةَ وَ جاهِدُوا في سَبيلِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ–اى كسانى كه ايمان آوردهايد! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهيزيد! و وسيلهاى براى تقرب به او بجوئيد! و در راه او جهاد كنيد، باشد كه رستگار شويد! [1 ]
به عقیده شیعه این آیه از آیاتی است که مشروعیت توسل را ثابت می کند، به این بیان که: ” وسيله” در اصل به معنى تقرب جستن و يا چيزى كه باعث تقرب به ديگرى از روى علاقه و رغبت مىشود مىباشد.
وسيله در آيه فوق معنى بسيار وسيعى دارد و هر كار و هر چيزى را كه باعث نزديك شدن به پيشگاه مقدس پروردگار مىشود شامل مىگردد
مخالفین توسل می گویند:
1-باید دید که در کلمات اهل بیت چه چیزی به عنوان وسیله معرفی شده است
در نهج البلاغه آمده است که:
أميرالمؤمنين علي(ع) در يكي از خطبه هاي نهج البلاغه در اين باره مي فرمايد: بهترين چيزي كه بوسيله آن مي توان به خدا نزديك شد ايمان به خدا و پيغمبر(ص) و جهاد در راه خدا و بر پاداشتن نماز و دادن زكات فريضه، روزه ماه رمضان و حج و عمره و صله رحم است كه انسان را از سقوط نجات مي دهد (نهج البلاغه: خ 110)
در این حدیث اسمی از توسل به بندگان نیست و توسل منحصر به ایمان به خدا و…است
2-وسیله در آیه به معنای جهاد است، یعنی ای اهل ایمان وسیله ای برای جهاد فراهم کنید
3- در آیه دیگر قرآن درباره نفی وسیله می فرماید:
أُولَـٰئِكَ الَّذِينَ يَدْعُونَ يَبْتَغُونَ إِلَىٰ رَبِّهِمُ الْوَسِيلَةَ أَيُّهُمْ أَقْرَبُ وَيَرْجُونَ رَحْمَتَهُ وَيَخَافُونَ عَذَابَهُ ۚ إِنَّ عَذَابَ رَبِّكَ كَانَ مَحْذُورًا
[2 ]اين آيه ، لقمه را جويده و در دهان ما گذاشته است تا فریب نخوریم.
آيه واضح مي گوید :
(اى محمد) بگو: بخوانيد به جز الله آنانى را که گمان مى کنيد (کاره اى هستند). پس نمى توانند ضررى را از شما دفع کنند و نه حال شما را عوض کنند. آنانى که شما مى خوانيد، خودشان دنبال وسيله مي گردند. هر کدام که مقرب تر باشند [بيشتر دنبال وسيله اند] اميدوار به رحمت رب هستند و از عذاب رب مى ترسند.
آيه خیلی واضح، وسيله را معنى کرده است . شما مى گوييد وسيلۀ ما حضرت محمد -صلى الله عليه وسلم- و حضرت على و امام رضا هستند. آيه مى گويد: آنها خودشان بيشتر دنبال وسيله هستند. وسيلۀ حضرت محمد -صلى الله عليه وسلم- چه بود؟ معلوم است عمل صالح ، صدقه ، جهاد ، امر به معروف .
پاسخ:
1-در پاسخ به استدلال کلام امام علی علیه السلام باید گفت که، ایمان به خدا در کلام امام به معنی عمل به دستورات قرآن است، در این صورت باید دید که قرآن توسل را قبول می کند یا نه؟
به دو آدرس زیر رجوع شود
http://www.adyannet.com/ar/node/8966
http://www.adyannet.com/news/12995
2-وسیله به معنای جهاد به تنهایی نیست
با کمی دقت در آیه به این نتیجه می رسیم که در آیه سه راه را قرآن بیان می کند و می فرماید با عمل به این سه امید است که رستگار شوید( قرآن با واو عاطفه سه راه به هم عطف کرده است،– اى كسانى كه ايمان آوردهايد! از مخالفت فرمان خدا بپرهيزيد! و وسيلهاى براى تقرب به او بجوئيد! و در راه او جهاد كنيد، باشد كه رستگار شويد!) این به معنای آن است که تقوا، وسیله و جهاد همراه با هم می توانند عامل رستگاری باشند
با وجود واو عاطفه و شکل کلام نمی توان گفت که وسیله به معنای جهاد به تنهایی است، اگر وسیله به معنای جهاد به تنهایی بود باید قرآن این طوری می فرمود: وَ ابْتَغُوا إِلَيْهِ وسيلَةَ الجهاد—برای جهاد وسیله ای مهیا کنید
3-درباره آیه” أُولَـٰئِكَ الَّذِينَ يَدْعُونَ يَبْتَغُونَ إِلَىٰ رَبِّهِمُ الْوَسِيلَةَ…” باید گفت که: این آیه مساله توسل را رد نمی کند بلکه حتی طبق تفاسیر اهل سنت این آیه درباره ملائكه ، جن و انس كه مشركين معبودشان خواندهاند، می باشد، آیه می فرماید: این ها خودشان براى تقرب به درگاه پروردگار خود وسيله مىخواهند تا به او نزديكتر باشند [3 ]
دقت شود چیزی که مذموم است عبادت است، یعنی مشرکین یک انسان یا جن را عبادت کنند، اما شیعه در مساله توسل به اولیای الهی هیچ گاه اولیا را عبادت نمی کند
نتیجه:
یکی از آیاتی که به صراحت مساله توسل را تایید می کند، همین آیه است که: اى كسانى كه ايمان آوردهايد! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهيزيد! و وسيلهاى براى تقرب به او بجوئيد! و در راه او جهاد كنيد، باشد كه رستگار شويد!
منابع:
[1 ] مائده آیه 35 [2 ]اسراء آیه 57 [3 ]الدر المنثور في تفسير المأثور،سیوطی، ج4، ص: 190، الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل، زمخشرى محمو د، ج2، ص: 673،الكشف و البيان عن تفسير القرآن، ثعلبى نيشابور، ج6، ص: 108
