اسطوره مقاومت شيعيان در قلب وهابيون

آیت الله شیخ محمد علی عمری یكی از برجسته ترین رهبران جامعه شیعه در روزگار ما بود، كسی كه با درایت و عقل و تدبیر خویش توانست جامعه شیعه مدینه را از تعدی و تجاوز وهابیان نجات دهد.

مقاومت برای ماندن در مقابله خشونت عثمانی ها و سپس وهابیها در طول بیش از یك صد سال، آن هم با برخورد شدیدی كه از وهابیها در شهر متعصب نشین مدینه می شناسیم، مهم ترین ویژگی جامعه شیعه مدینه است كه به آنان نخاوله می گویند.
نخاوله از نخل گرفته شده و این به خاطر شغل این خاندان های اصیل عرب در طول صدها سال در تاسیس و حراست باغات نخل مدینه است، گرچه دشمنان آنان، از این كلمه، برای تحقیر آنان استفاده می كردند.

طوایف نخاوله كه گروههای متعددی از قبایل عرب هستند اصیل ترین عربهای مقیم مدینه هستند كه در طول بیش از هزار سال بر مذهب تشیع بودند و تاكنون نیز مذهب خویش را حفظ كرده اند. این در حالی است كه سایر ساكنان مدینه مهاجرانی هستند كه از مناطق دیگر جهان اسلام به این شهر آمده اند. آنان بیشتر مهاجران شمال افریقا یا مسلمانانی از شبه قاره و بخارا و جز اینها هستند كه به مدینه آمده و ساكن شدند.
شگفت آن كه جماعت نخاوله كه ساكنان اصلی این شهر هستند در تمام دوره عثمانی و سپس سعودی با مظلومیت روزگار را سپری كرده اند، اما هیچ گاه تسلیم نشدند. بدانیم كه تاكنون اجازه نمی دهند جنازه یك مسلمان نخاولی را در مدینه نبوی برای اقامه نماز بر او وارد مسجد نبوی كنند و این چنین حق آنان را ضایع می كنند.

یكی از دلایل این مقاومت، تسلیم ناپذیری آیت الله شیخ محمدعلی عمری بود كه در طول بیش از شصت سال این جامعه را رهبری كرد و اجازه نداد دست تجاوهابی ها آسیبی به آن بزند. درایت و عقل و تدبیر شیخ، عامل مهمی برای حفظ شیعیان نخاوله بوده و برابر تندی و جسارت وهابی ها بوده و او با آرامش و متانت توانست از حقوق ساكنان شیعه این منطقه حفاظت كند. این بزرگترین هنر این مرد دانشمند و روحانی ارجمند بود كه به هیچ روی تندروی نكرد و جامعه شیعه نخاوله را از دوران پر خطر چند دهه گذشته حفاظت كرد.

ارتباط ایرانیان با جامعه شیعه نخاوله، از قدیم الایام وجود داشت؛ روزگاری كه به خاطر ظلم و ستم شدید دولت عثمانی و سپس وهابی ها، این جامعه دچار فقر بود، ایرانی ها در سفر حج به آنان كمك می كردند. در تمام دویست سال گذشته ایرانیان منازل و باغات مردمان نخاوله را اجاره كرده و هر بار با كمكهای مالی خود سعی در حمایت از این گروه داشتند. البته در دو دهه اخیر دولت سعودی تلاش كرده است تا رابطه بهتری با این جامعه داشته باشد و آنان را جذب كند اما به خاطر افراط گرایی وهابی ها همیشه مرزهایی را حفظ كرده و حتی اجازه داشتن مسجد را نیز به آنان نمی دهد.
با این حال «باغ شیخ» نه به اعتبار مسجد بلكه فقط به عنوان منزل، محلی برای اقامه نماز جماعت بوده و ایرانیان نیز، در مواقعی كه وهابی ها مشكلی برای شیخ و اصحاب شیخ ایجاد نمی كردند، در این نماز شركت می كردند. این برای ایرانیان یك افتخار بود كه در كنار زیارت حرم مطهر نبوی و قبور امامان بقیع ـ صلوات الله علیهم اجمعین ـ بتوانند دست كم یك بار در نماز جماعت شیخ شركت كنند و دست او را ببوسند.

نویسنده این سطور توفیق آن را داشت كه یكبار همراه دوست ارجمند جناب دكتر سید محمد باقرحجتی ـ حفظه الله ـ مصاحبه ای طولانی با شیخ داشته باشد كه متن آن سالها پیش در مجله میقات منتشر شد. پس از آن نیز بارها و بارها توفیق شركت در نماز جماعت ایشان را چه در باغ و چه در منزل دیگرش در محله قربان داشته و خدمتشان رسیده است. آرامش خاطر شیخ، نگاه های نافذ و گهگاه سخنرانیهای ایشان كه شرح احادیث اهل بیت بود، یكی از بهترین خاطراتی است كه از این اسفار برای بنده باقی مانده است.

شناخت روش مدیریت شیخ در میان نخاوله و به عنوان یك اقلیت در جامعه افراطی وهابی مدینه، نیازمند یك بررسی علمی و پژوهشی درخور است كه می بایست انجام شود. سالها پیش «ورنر اِنده» كتابی در باره جامعه شیعه نخاوله نوشت كه نویسنده این سطور آن را ترجمه و منتشر كرد. آن اثر البته بیشتر در تاریخ نخاوله بود و آنچه اكنون مورد نظر بنده است، تلاش برای شناخت بیشتر شیخ و روش مدیریت وی برای این جامعه ارجمند و استوار است.
خداوند این مرد بزرگ را كه در زمره رهبران برجسته شیعه بود با رسول الله (ص) و امامان (ع)‌ محشور گرداند.