اختلاف وهابیت با اهل سنت در چه مسائلی است؟
پاسخ
وهابیون به دلیل داشتن نظریات، عقائد و باورهای شخصی، به دشمنی با همه فرق اسلامی پرداختند. آن ها نه تنها علیه عقاید و باورهای اهل سنت، بلکه علیه فرقه های آن ها، دست به قلم شدند و با فتاوای خود و نگارش کتاب های متعددی دشمنی خود را نشان دادند. در ذیل به اختصار، به بعضی از موارد اختلافی بین اهل سنت و وهابیت اشاره می کنیم:
- تنقیص پیامبر
هدف و تفكر وهابیون، عادى جلوه دادن مقامات پيامبران و اولياى الهى است و اينكه آنان پس از مرگ كوچكترين تفاوتى با افراد عادى ندارند، آن ها در اين راستا، مسائلى را مطرح ميكند كه همگى يك هدف را تعقيب ميكنند، و آن عادى جلوه دادن پيامبران، مخصوصا پيامبر اسلام و اولياء بزرگ دين است. در این جا به دو نمونه اشاره می شود:
الف)زیارت:
مسئله زیارت و سفر به قصد زیارت قبور پیامبران، ائمه اطهار(علیهم السلام)، صالحان و مؤمنان، از جمله موضوعاتی است که همواره مورد قبول مذاهب و فرق اسلامی، بوده است، و مشروعیت آن طبق آیات قرآن، روایات، سیره پیامبر و اصحاب ایشان، مسلّم می باشد. ولی در این میان فرقه وهابیت قصد سفر برای زیارت را بدعت، ضلالت و شرک می دانند.
علمای اهل سنت، از همان ابتدا در برابر حرمت زیارت قبور موضع گرفته و با آن مخالفت کرده و به مقابله پرداخته‌اند و کتابهایی چون شفاء السقام في زیارة خیرالأنام تألیف سبکی شافعی، دفع الشبه عن الرسول نوشته حصنی دمشقی و رفع المنارة في تخریج أحادیث التوسل و الزیارة اثر محمود سعید ممدوح و … را تألیف کردند. صالحی شامی از علمای برجسته مذهب شافعی و مؤلف کتاب سبل الهدی و الرّشاد درباره فتوای ابنتیمیّه و نظر علما درباره این فتوا می‌نویسد: «شيخ تقي‌الدين سبكي شيخ جمال‌الدين بن‌زملكاني، شيخ داود ابوسليمان مالكي، ابن‌جمله و علمای دیگر، درباره شرعی بودن سفر به قصد زیارت پیامبر، کتابهایی در ردّ ابنتيميّه که معاصر آنها بوده، نگاشتهاند؛ زیرا ابنتیمیّه در این مورد نظر زشتی داده است که آب دریاها آن را پاک نمیکند»[1]
برای مطالعه بیشتر به مقاله «ردّ نظر وهابیت از سوی اهل‌سنت در حرمت زیارت قبور» مراجعه کنید.
ب) توسل:
مسلمانان به دلیل آیات و روایات متعدد و سیره پیامبر و صحابه ایشان، توسل را امری مشروع می دانند، و تنها ابن تیمیه و پیروان او، توسل را بدعت دانسته و به حرمت آن فتوا داده اند.
عالمان اهل سنت از زمان سربرآوردن ابن تیمیه تاکنون، همواره در صدد دفاع از این مسئله بوده اند، که می توان به آثاری همچون «شفاء السقام فی زیاره خیر الانام» اثر تقی الدین سبکی شافعی(متوفای 756 هـ)، «الجوهر المنظم فی زیاره قبر الشریف النبوی المکرم» اثر ابن حجر هیتمی (متوفای 974 هـ )، «ارغام المبتدع الغبی بجواز التوسل بالنبی» اثر عبدالله غماری، «رفع المناره لتخریج احادیث التوسل و الزیاره» اثر محمود سعید ممدوح، به عنوان مشتی از خروار اشاره کرد.
برای مطالعه بیشتر به مقاله«بررسی دیدگاه وهابیان درباره توسل سلف به پیامبر پس از حیات» مراجعه کنید.
- تنقیص فضائل اهل بیت:
آیات و روایات متعددی در منابع معتبر شیعه و اهل سنت نسبت به فضائل اهل بیت پیامبر وجود دارد، و همه مسلمانان آن را قبول دارند، ولی وهابیت با بهانه های واهی و سخنان بی اساس آن را رد کرده و یا به گونه ای بیان می کنند که فضیلتی محسوب نشود. به عنوان نمونه:
سوره هل اتی در شأن اهل بیت (علیهم السلام) نازل شده است،[2] و سبب نزول سوره، طبق روایات صحیح و معتبر فریقین همان ایثار و عمل خالصانه «علی و فاطمه و حسنین علیهم السلام» می باشد، چنان که علامه امینی در الغدیر[3] نام 34 نفر از ناقلان این حدیث را نام می برد، از جمله: ابوجعفر اسکافی (متوفای 240 ه.ق.)، ابو عبداللّه محمّد بن علی ترمذی (متوفای 285 ه.ق.)، محمّد بن جریر طبری (متوفای 310 ه.ق.)، شهاب الدین ابن عبد ربّه قرطبی مالکی (متوفای 328 ه.ق.) و … . ولی ابن تیمیه به دلیل معیار و سلیقه شخصی و نگاه خودش، از پذیرش آن ممانعت می کند.
برای مطالعه بیشتر به مقاله«وهابیت و اهل بیت پیامبر (صلّی الله علیه وآله وسلّم)» مراجعه کنید.
- ردّ مذاهب اربعه
اهل سنت، پیروی یکی از مذاهب اربعه (حنفی، شافعی، مالکی، حنبلی) را واجب می دانند، ولی وهابیت تقلید کردن از مذاهب اربعه را، حرام و مخالف قرآن می دانند. مثلا ابن تیمیه به عنوان نظریه پرداز تفکر وهابیت، تصریح می کند: تقلید کردن از مذاهب چهارگانه اهل سنّت، حرام و مخالف قرآن است.[4] وی، علاوه بر تنقیص مذاهب، سعی در از اعتبار انداختن کتب صحیح روایی اهل سنت، مانند صحیح بخاری و صحیح مسلم را دارد و با صراحت بیان می دارد که در بخاري و مسلم اغلاطي وجود دارد.[5]
ابن تیمیه به تنقیص فرقه های اهل سنّت نیز پرداخته و گفته است: اشاعره و ماتریدیه (که جزء مهمترین فرقه های کلامی اهل سنّت اند) از اهل سنّت نیستند.[6]
وهابیون ضمن اسلامی ندانستن مذاهب اربعه،[7] التزام به آنها را «کفر»[8] دانسته اند. آن ها می‌گویند مذاهب اربعه در اوایل اسلام نبوده است. و حاکمان در قرون بعدی آنها را ساخته‌اند.[9] مقبل الوادعی، نیز ضمن بیان این که مذاهب اربعه ساخته‌شده سلاطین هستند، می‌نویسد: در کتاب خدا و سنت رسول‌الله (ص) اثری به نام مذهب وجود ندارد که دلالت کند فرد مسلمان باید به مذهب معینی از مذاهب ملتزم باشند»[10]
از این رو عالمان اهل سنت از همان ابتدا در برابر تفکرات وهابیت، ایستادگی کرده و با آن ها به مقابله پرداختند، چنان که برخی ازآن ها، ابن تیمیه را فردى بدعت گو، گمراه، گمراه كننده وافراط گر مـىدانند؛ تقی الدین علی بن عبد الکافی سبکی اشعری شافعی در مقدمه کتابش می نویسد: «ابن تيميه بدعتهایی در اصول عقايد ايجاد كرد و اركان و پايه هاى اسلام را خراب كرد اینها همه بعد از آن بود که او خود را زير پـوشـش تبعیت از كتاب و سنت پنهان کرد و اظهار کرد كه به سوى حق دعوت و به بهشت هـدايـت مـى كند. ولى از تبعیت سرباز زد و به بدعت گويى پرداخت. او با مخالفت با اجـمـاع از جماعت مسلمين جـدا شـد»[11]
برای مطالعه بیشتر در این زمینه به مقاله «شیوه‌های وهابیت در مخالفت با اهل سنت»، یا مقاله «ابن تیمیه و نگرش آن به مذاهب» مراجعه کنید.
موارد فوق تنها نمونه ای از مسائل اختلافی بین اهل سنت و وهابیت بود، و این مسئله نشان دهنده جدا بودن فرقه وهابیت از اهل سنت است.
[1] – سبل الهدى والرشاد، ج12، ص384.
-[2] محمد بن عمر فخرالدین رازی، التفسیر الکبیر مفاتیح الغیب، ج30، ص243-244؛ ابوالحسن مقاتل بن سلیمان ابن بشیر ازی بلخی، تفسیر مقاتل بن سلیمان، ج4، ص525.
[3] – عبدالحسین امینی، الغدیر، ج3، ص107-111.
[4] – ابن‌تیمیه، مجموع الفتاوی، ج20، ص10 و 11.
[5] – ابن تیمیه، منهاج السنة النبویة، ج7، ص 216.
[6] – شرح العقيدة الواسطية، ص463.
[7] – مقبل وادعی، اجابة السائل علی اهم المسائل، ص317، جواب استفتاء 116.
[8] – تقی الدین أحمد ابن تیمیة، الفتاوی الکبری، ج2، ص449.
[9] – شمس الدین ابن قیم، إعلام الموقعین، ج4، ص262.
[10] – مقبل وادعی، اجابة السائل علی اهم المسائل، ص317، جواب استفتاء 116.
[11] – عبد الکافی، الدرة المضیة فی الرد علی ابن تیمیة، ص2.
