از دخمه‌گذاری تا نبشِ قبر
برپایه‌ی زرتشتی‌گری، دفن مردگان و قرار دادن اجساد زیر خاک ممنوع است. بر همین اساس پیروان این آیین از عصر باستان تا چند دهه‌ی پیش، اجساد مردگان را درون دخمه‌ها(در بیابان) و یا بر فراز کوه‌ها رها می‌کردند تا خوراک لاشخورها گردند[۱]. در شاهنامه نیز بارها به این رسم اشاره رفته است[۲]. جهانگردان بسیاری نیز از این رسم در میان زرتشتیان سخن گفته‌اند[۳]. دو نمونه دخمه زرتشتیان در ایران:
این موضوع، از حیث بهداشتی اشکالی جدّی بر آموزه های زرتشتی است. چه اینکه این روش به شدت موجب آلودگی‌های ویروسی و میکروبی می‌شود. در متن اوستا دفن کردن(به خاک سپردن) مردگان، گناهی بسیار بزرگ است. برای مثال در اوستا، وندیداد، فرگرد ۳، بند ۴۱ به روشنی آمده که دفن کردن مردگان، گناه است. بر همین اساس نبشِ قبر(بیرون آوردن اجساد مردگان از قبر) و رها کردن آنان کرداری نیک شمرده شده است.
در بند ۳۶ از فرگرد سوم وندیدادِ اوستا، آمده است که اگر کسی مرده‌ای را در خاک دفن کند، شش ماه وقت دارد که جسد را از خاک بیرون آورد. اگر چنین نکند باید هزار تازیانه بر او زده شود: «ای دادار جهان استومند! ای اَشَون! کسی که مردار مردمان یا سگان را به خاک سپارد و تا شش ماه از خاک برنیاورد، پادافره‌ی گناهش چیست؟ اهوره مزدا پاسخ داد: پانصد تازیانه با اسپهه اشترا، پانصد تایانه با سروشو چرَنَ»[۴]. همچنین در ادامه(بند ۳۷-۳۸) آمده است که اگر کسی تا یک سال پس از دفنِ میّت، جسد را از قبر بیرون نیاورد، باید دو هزار تازیانه بر او زده شود و اگر تا دو سال چنین نکند، آن شخص(دفن کننده‌ی مرده) دیگر هیچ‌گاه آمرزیده نمی‌شود. در اوستا، وندیداد، فرگرد ۳، بند ۱۲ آمده است که بنابر سخن زرتشت، بیرون آوردن مردگان از قبرها موجب خشنودی زمین می‌شود[۵].
همچنین در اوستا، وندیداد، فرگرد ۵، بند ۱۰ تا ۱۳ آمده است که اگر کسی در زمستان بمیرد، بازماندگان باید در خانه برای مرده یا مردگان قبرهایی موقتی بنا کنند و هنگامی که بهار شد، بدنش را از این قبرها بیرون بیاورند و بر فراز کوه‌ها و یا درون دخمه‌ها رها کنند. گذشته از آلودگی‌های محیطی که این کار به بار می‌آورد و ابتدایی‌ترین اصول بهداشتی هم رعایت نمی‌گردد، اما نکته‌ی شگفت‌انگیز این است که اگر کسی جسد مرده را تا یک سال از این قبرهای موقت بیرون نکشد، باید کیفر کشتن یک انسان را متحمل گردد، یعنی تاوان قتل![۶]
دفن اجساد مردگان، آن گونه که اسلام می‌گوید، موجب می‌شود که جسد در خاک تجزیه شده و جذب طبیعت گردد. اما به راستی رها کردن اجساد در طبیعت و حتی بدتر از آن، نبش قبر(آن گونه که اوستا بیان کرده است) موجب می‌شود آلودگی‌های ویروسی و میکروبی جبران ناپذیری بر محیط اطراف وارد آید. گذشته از اینکه نبش قبر و مواجهه با جسد متلاشی شده‌ی یک مرده می‌تواند تأثیر روانی بسیار سختی بر اطرافیان بگذارد. به راستی پاسخ موبدان زرتشتی به این عملکرد و کارنامه‌ی چند هزار ساله چیست؟
پی‌نوشت:
[۱]. اوستا، به ترجمه و پژوهش دکتر ج.دوستخواه، تهران: انتشارات مروارید، ۱۳۹۱. ج ۲، ص ۶۷۷ و ۷۴۵ و ۷۲۷
وندیداد، پژوهش جیمز دارمستتر، ترجمه موسی جوان، تهران: انتشارات دنیای کتاب، ۱۳۸۴. ص ۸۸، ۹۶، ۱۵۸، ۱۳۹
The Zend Avesta,Part I, The Vendidad, Translated by James Darmesteter, from Sacred Books of the East (Vol. IV), Translate in English by Various Oriental Scholars, Oxford, Clarendon Press, 1880, pp 24-94-72-73
(وندیداد فرگرد ۳ : ۸-۹ ؛ فرگرد ۸ : ۲ ؛ فرگرد ۶ : ۴۴-۴۵)
مری بویس، زرتشتیان باورها و آداب دینی آن‌ها، ترجمه ع. بهرامی، تهران: انتشارات ققنوس، ویراست دوم، ۱۳۹۱. ص ۲۱۹ و ۲۵۶-۲۵۷
[۲]. شاهنامه فردوسی، بر اساس نسخه‌ی مسکو، بیت ۱۰۳۵، بیت ۳۷۵۱۳، داستان مربوط به دخمه‌گذاری قباد و بر تخت نشستن خسرو انوشیروان
[۳]. آکى یو کازاما، سفرنامه کازاما، ترجمه هاشم رجب‌زاده، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگى، ۱۳۸۰. ص ۱۷۰
[۴]. اوستا، به ترجمه و پژوهش دکتر ج.دوستخواه، تهران: انتشارات مروارید، ۱۳۹۱. ج ۲، ص ۶۸۴
وندیداد، پژوهش جیمز دارمستتر، ترجمه موسی جوان، تهران: انتشارات دنیای کتاب، ۱۳۸۴. ص ۹۵
[۵]. اوستا، به ترجمه و پژوهش دکتر ج.دوستخواه، تهران: انتشارات مروارید، ۱۳۹۱. ج ۲، ص ۶۷۸
وندیداد، پژوهش جیمز دارمستتر، ترجمه موسی جوان، تهران: انتشارات دنیای کتاب، ۱۳۸۴. ص ۸۹-۹۰
[۶]. اوستا، به ترجمه و پژوهش دکتر ج.دوستخواه، تهران: انتشارات مروارید، ۱۳۹۱. ج ۲، ص ۷۰۶
وندیداد، پژوهش جیمز دارمستتر، ترجمه موسی جوان، تهران: انتشارات دنیای کتاب، ۱۳۸۴. ص ۱۱۹
