اعتبار گاتها در سخن کورش نیکنام

حجیت منابع در هر آیین و مکتبی بنیادی ترین اصل در ارزشمندی آموزه های آن مکتب محسوب می گردد. بر همین اساس موبدان زرتشتی نیز در مسیر اعتبار بخشی به گاتهای اوستا سخنانی گفته اند که نیازمند بررسی است. برای مثال موبد کورش نیکنام در تارنمای خود در پاسخ به سؤالی پیرامون تحریف و یا اعتبار گاتها چنین گفته است :

«تا آنجا که پژوهشگران باور دارند سرودهای گاتها به دلیل اینکه به صورت شعر بوده است و همواره سینه به سینه حفظ می شده است و برای از بین نرفتن و تحریف نشدن، در بین هفتاد و دو هات یسنا جای داده شده است. بنابراین همچنان دست نخورده به یادگار مانده است.» [۱]

و اکنون پاسخ ما به موبد محترم، آقای کوروش نیکنام :

۱. شعر بودن یک متن لزوماً موجب در امان ماندن از تحریف نمی شود. چه اینکه بسیاری از دیوان ها و متون شعری در طول تاریخ مورد دستبرد قرار گرفتند. بسیاری از مکتوبات گرچه به صورت شعرند اما در سراینده و اصالت آن تردیدهایی جدی وجود دارد. همچنین چه بسیار اشعاری که دچار زیاده و نقصان شده اند.

۲. موبد کورش نیکنام اقرار دارند که گاتها همواره سینه به سینه به نسل های بعدی منتقل شده است! در حالی که روشن است، انتقال سینه به سینه ی اطلاعات هیچ گاه یک کانال مطمئن برای حفظ تعالیم نبوده است و هیچ تضمینی بر مصونیت اطلاعات از تحریف و دستبرد به دست نمی دهد.

۳. روشن است که گاتها علاوه بر شعر به صورت نثر آهنگین نیز بود. و امروزه هیچ اثری از این نثر باقی نمانده است. [۲] چه اینکه امکان دست بردن در نثر بسیار زیاد است. و درباره ی گاتها نیز این امر به شدیدترین صورت ممکن رخ داده است.

۴. ایشان می فرمایند گاتها برای از بین نرفتن و تحریف نشدن، بین هفتاد و دو هات یسنا جای داده شد. در حالیکه روشن است قرار گرفتن یک متن، در میان یک متن دیگر نه تنها موجب مصونیت از تحریف نیست بلکه هویت مستقل متن اصلی را با خطری جدی مواجه می کند و البته روشن است که این امر (قرار گرفتن گاتها بین سروده های یسنا) به اصل گاتها آسیب رسانده است و باعث مشتبه شدن حجیّت پاره هایی چون هپتین هایتی ، ستئوت یسن (staota yesnya)، ینگهه هاتام (yenhe hatam)، ایریما ایشیو (Airyema ishyo) و … شده است.

۵. گذشته از موارد فوق، روشن است که بخش عظیمی از گاتها در گذر تاریخ دچار حذف گریده است. و همچنین دچار زیاده و اضافات نیز واقع شده است. و البته هیچ دلیل علمی و تاریخی بر اثبات ارتباط گاتهای امروزی به زرتشت نیز وجود ندارد.

پی نوشت :

[۱]. سایت موبد کوروش نیکنام ، پرسش و پاسخ دینی

[۲]. همان ، دلیل اول