نقد و بررسی متن اندرزنامه دستوران

در بندهشن آمده است که موبدان خود را از نسل بزرگترین پسر زرتشت ایسدواسترا می دانند و او خود نخستین موبدان موبد بود. [۱] گذشته از این باور، موبدان بزرگ زرتشتی ( که دستور هم نامیده می شوند ) همواره وظیفه حفظ متون دینی و حتی کتابت و تعلیم آموزه های گاتهایی اوستا را نیز بر دوش داشتند. این افراد همواره در حال نوشتن تفسیر و ترجمه ی متون دینی بودند. یکی از این نسک های دینی، اندرزنامه دستوران به بهدینان است. در ادامه به بخش هایی از این اندرزنامه کوتاه ( حدود پنج صفحه ای ) نگاهی می اندازیم. در قسمت ابتدایی این اندرزنامه می خوانیم: «دستوران گفته اند که سه گونه مردم اند اندر گیتی که ایشان را روزی نبخشیده اند، به ستم از گیتی همی ستانند و خورند، ایشان را تن پسین، آماری سخت بود. یکی مردم درایان جَوِش [ یاوه گو ] و دیگر اشگهان و سدیگر دشچشم [ شور چشم ]. »

و نیز در چند خط چند پایین تر: « دشچشم مردم آن گونه شگفت است که از بدچشمی او خورشید و ماه را روشنی کم و آب را تازش ( جریان ) کم و اوروران ( گیاهان ) را رویش کم شود. » [۲] که این گفتار نشان می دهد اعتقاد به شوری چشم، اثری از باورهایی است که رهبران دینی زرتشتی ترویج داده اند.

و در قسمتی دیگر از این اندرزنامه می خوانیم: « بهدین مردم را پیداست که دستوران گفته اند که مردمان را هر روز به اوشبام [ بامداد ] سه دیو پیش آید چون نسروشت ، اشگهانی و انستوانی. به دین گفته شده است که پیش از آنکه خورشید برآید، دست به گمیز گاوان شویید [ و پس ] به آب شویید؛ پس دیو نسروشت زده شود ( کشته شود ) و به روان آن گونه سودمند که گویی به برشنوم شسته اید. و چون به مان آتشان شوید و آتش نیایش کنید پس دیو اشگهانی زده شود و چون نیایش خورشید به نیروی یزدان کرده شود پس دیو نااستواری ( انستوانی ) دین زده شود. »

و در ادامه: « پرسید که این کرفه [ کردن ] و گذاشتن گناه را خود ، نیکی کدام است؟ گفته شده است خرفستر کشتن و آتش به داد پرهیجنتن [ دور داشتن پلیدی ها از آتش ]، چه خرفستران همه از تن اهریمن اند و با این کار اهریمن دردمند شود.» [۳] که در این گفتار از شستن دست با ادرار گاو و سپس « آتش نیایش کردن » و سپس کشتن « حیوانات شرور اهریمنی » همچون مورچه، لاک پشت، کرم خاکی، گربه و … [۴]  همگی راه های برای دفع شرّ و رسیدن به پاکی روان سخن به میان آمده است .

پی نوشت :
[۱]. ابراهیم پورداود ، گاتها کهن ترین بخش اوستا ، انتشارات اساطیر ، تهران ،  چاپ اول ، صفحه ۵۵
[۲]. متون پهلوی ، پژوهشی از « جاماسپ جی دستور مینوچهر جی جاماسپ آسانا » ، از پژوهشنامه مؤسسه آسیایی، منبع: Pahlavi texts , jamasp ji dastur minochehr ji jamasp asana , bombay , 1913 , Pp 121 – ۱۲۷
[۳]. همان
[۴]. اوستا ، به گزارش دکتر دوستخواه ، جلد ۲ صفحه ۸۱۸ ؛  انتشارات مروارید ، تهران ، چاپ شانزدهم ، نسخه انجمن زرتشتیان آلمان