خودکشی در قرآن

جریان باستانگرا، چند مدتی است که اقدام به انتشار شبهه‌ای پیرامون قرآن نموده، مدعی شده است که «در آیه ۵۴ سوره بقره، خدای مسلمین دستور به خودکشی داده و از سویی خود را مهربان معرفی نموده است»، و این را تناقضی در قرآن دانسته اند! اما به راستی، حقیقت چیست؟

پاسخ:

پیش از هر سخن، جا دارد نکته‌ای را بیان کنیم و آن اینکه جریان اسلام‌ستیز، با اینکه مدعی آزاد‌اندیشی و انسانیت و… هستند، لیکن در رفتار کاملاً واژگون اند. برداشت‌های مغرضانه خود را به قرآن تحمیل می‌کنند، سپس همین برداشت اشتباه (که در حقیقت، برداشت خودشان است) را نقد می‌کنند و با وقاحت تمام نامش را «نقد قرآن» می‌گذارند! اکنون برای روشن شدنِ حقیقت، به متن قرآن مراجعه می‌کنیم. در آیه ۵۴ سوره بقره می‌خوانیم: «وَ إِذْ قَالَ مُوسىَ‏ لِقَوْمِهِ یَاقَوْمِ إِنَّکُمْ ظَلَمْتُمْ أَنفُسَکُم بِاتخَِّاذِکُمُ الْعِجْلَ فَتُوبُواْ إِلىَ‏ بَارِئکُمْ فَاقْتُلُواْ أَنفُسَکُمْ ذَالِکُمْ خَیرٌْ لَّکُمْ عِندَ بَارِئکُمْ فَتَابَ عَلَیْکُمْ  إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ [البقره/۵۴] و هنگامی که موسى به قوم خود گفت: اى قوم من! شما با انتخاب گوساله (براى پرستش) به خود ستم کردید. پس توبه کنید و به سوى خالق خود باز گردید. و خود را [یکدیگر را] به قتل برسانید. این کار، براى شما در پیشگاه پروردگارتان بهتر است. پس خداوند توبه شما را پذیرفت زیرا که او توبه ‏پذیر و رحیم است‏».

اما نکاتی پیرامون آیه و شبهه‌ی مطرح شده:

– در متن آیه آمده است جمع کثیری از مردم بنی اسرائیل، پس از مشاهده معجزات، دوباره راه لجاجت پیش گرفته، به همان جاهلیت پیشین خود بازگشتند. بلکه بدتر از آن، راه گوساله پرستی پیش گرفتند. با اینکه پیش‌تر، چندین بار گناهان بزرگی مرتکب شده بودند و هر بار، خدا توبه آنان را پذیرفت. لیکن اینان مرتباً به گناه خود بازمی‌گشتند (توبه خود را می‌شکستند) و همچنان بیشتر و بیشتر در گناه و فساد و جهالت فرو می‌رفتند. اینجا بود که خدا به خاطر گناه بسیار بزرگشان، مجازاتی بسیار سخت برایشان در نظر گرفت، تا عبرتی برای خود و آیندگان شوند. خداوند دستور داد تا یکدیگر را بکشند. (توضیح اینکه واژه أَنفُسَکُمْ همانطور که در آیات متعددی از قرآن آمده، به معنی «یکدیگر و همدیگر» نیز می‌آید».[۱] چنانکه قرآن، امّت را به منزله یک تنِ واحد، یا نفس واحد گرفته است و از همین روی، بسیاری از موارد أَنفُسَکُمْ در قرآن به معنی «خودِ جمعی» است. پس معنی آیه همانطور که در تفاسیر متعدد و روایت صادره از معصومین نیز آمده، چنین است: «و هنگامی که موسى به قوم خود گفت: ای قوم من… (حال که اینگونه در فساد و جهالت فرو رفتید)، خود (خودِ جمعی) را [یعنی یکدیگر را، همدیگر را] به قتل برسانید».[۲] پس، خودکشی (که یک شخص، خود را بکشد) در کار نبوده، بلکه قرار بر این شده بود که بنی اسرائیل یکدیگر را بکشند.

– این حکم در حق بی‌گناهان نبود. بلکه تنها در حقِ گنهکاران انجام شد. (در متن آیه هم مخاطب این حکم، کسانی هستند که گوساله پرست شده بودند.) و در نهایت، بنی اسرائیل، پس از بارها توبه شکنی، به دستور خدا، و به دست خودشان مجازات شدند و خدا هم آنان را بخشید (فَتَابَ عَلَیْکُمْ  إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ). جالب اینجاست که در انتهای آیه به رحمت خداوند اشاره شده است. اما اینکه خدا به آنان دستور داد تا خون یکدیگر را بریزند، چه ارتباطی با رحمت خدا دارد؟ پاسخ اینکه اولا اجرای حد مرتد که اجرا شد، باعث پاک شدن جامعه از جهالت و فساد گردید (و این رحمت خداست)، ثانیاً عبرت و مایه هدایت برای آیندگان گردید، ثالثاً باغبانی را در نظر بگیرید که برخی شاخه‌ها و برگ‌های درختان، دچار آفت شده اند (و قابل اصلاح نیستند)، لذا باغبان این شاخه‌ها و برگ‌ها را هَرَس می‌کند. مسلماً این رفتار وی به معنی بی‌عدالتی نیست. بلکه عین رحمت و محبت او نسبت به درختان را می‌رساند که با هرس آن شاخه‌‎ها و برگ‌ها، دیگران را نجات داده است. یا طبیبی را در نظر بگیرید که به خاطر درمان بیمار، شکم او را پاره می‌کند و خون می‌ریزد و در نهایت، این رفتار، هرچند ظاهراً خشونت‌بار است، لیکن مقدمه‌ای برای بهبود حال بیمار است.

در آیین زرتشتی‌ نیز چنین است. در اوستا و متون روایی‌ زرتشتی‌، ریختن خون دیگران (حتی‌ بی‌‌گناهان) امری‌ موجود است.[۳]

پی‌‌نوشت:

[۱]. سوره بقره آیه ۸۴-۸۵، سوره حجرات آیه ۱۱، سوره نور آیه ۶۱ و…

[۲]. تفسیر نور الثقلین‏ (تألیف حویزی)، قم: انتشارات اسماعیلیان‏، ۱۴۱۵ ه.ق، ج ۱، ص ۸۱

تفسیر على بن ابراهیم‏ قمی، قم‏: انتشارات دار الکتاب‏، ۱۳۶۷. ج ۱، ص ۴۷

آیت الله مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الإسلامیه، ۱۳۷۴، ج ۱، ص ۲۵۶

[۳]. بنگرید به «جنایات اشَوَنان زرتشتی در تازش به ترکستان»، «نقد و بررسی یادگار زریران»، «زرتشت: اکثر مردم دنیا باید کشته شوند» و…