کردار نیک انوشیروان در مورد حکومت لازیکا

بنا بر منابع معتبر تاریخی، پس از عقد قرارداد صلح میان ایران و روم در عصر ساسانیان، خسرو انوشیروان پیمان شکنی کرد و با تازش به روم، سرزمین های همسایه را به خاک و خون کشید. یکی از این نواحی، سرزمین لازیکا (Lazika , Lasika) بود. این سرزمین در غرب قفقاز و در ساحل شرقی دریای سیاه، در برخی متون تاریخی با نام گلخید، کلخید، کلشید و… هم خوانده شده است که یکی از سرزمین های تحت الحمایه امپراتوری بیزانس (روم شرقی) بود.

نقشه لازیکا

برخی منابع تاریخی گویای این هستند که امپراتور روم، منافع تجاری حکومت لازیکا را به خط انداخت. انوشیروان به درخواست پادشاه لازیکا، آن جا را تصرف کرد تا رومیان دیگر تسلطی بر حکومت لازیکا نداشته باشند. به فرض صحت این قول تاریخی، نگاهی به جزئیات اشغال لازیکا به دست انوشیروان جالب توجه است. پروکوپیوس، به لاتین: Procopius Caesarensis، متوفای ۵۵۶ م‏یلادی که هم عصر انوشیروان بود، چنین می گوید که در حرکت سپاهیان ساسانی به سمت لازیکا پنج هزار سرباز انوشیروان هنگامی که به نزدیکى مرز لازیکا رسیدند، توقف نموده؛ به قصد غارت و چپاول نواحى مجاور حرکت کردند.[۱] انوشیروان در یکی از بازه های زمانی جنگ میان ایران و روم که بین سال های ۵۴۰-۵۵۷ میلادی رخ داد، پس از تصرف لازیکا تصمیم گرفت مردم آن سرزمین را از وطن اخراج کند و ایرانیان را در آن جا ساکن نماید. همچنین تصمیم گرفت تا گوبازس (پادشاه لازیکا) را به قتل برساند. رفتارهای خصمانه و تند زرتشتیان با مردم لازیکا (که مسیحی بودند) نیز باعث آشفتگی وضعیت شد. لذا گوبازس (Goubazes) از قیصر روم، امپراتور ژوستینین (Justinian) درخواست کمک کرد و همین امر موجب شد تا رومیان لشکری به سوی آن سرزمین بفرستند و در نتیجه درگیری ها تشدید شد.[۲] پس از مدت ها نزاع، در سال ۵۶۲ میلادی انوشیروان سرزمین لازیکا را در عوض دریافت مبلغی سالیانه به امپراتور روم واگذار کرد.[۳] آری؛ رفتاری زشت و شگفت انگیز از سوی انوشیروان، فروش سرزمین های خودمختار و مردم ساکن در این سرزمین ها به امپراتور روم! [۴] همچنین پروکوپیوس درباره تازش انوشیروان به لازیکا چنین می گوید که سپاهیان انوشیروان برای عبور از نواحی ناهموار، بسیاری از درختان را قطع می کردند و جنگل ها را ویران، تا از این طریق ناهمواری های را هموار نمایند. هنگامی که خسرو انوشیروان به لازیکا رسید، گوبازس (پادشاه آن سرزمین) به حضور خسرو آمد و اظهار بندگى نمود و کاخ خود را با تمامى کشور لازیکا به تصرف او داد. [۵] پس از آن انوشیروان هوس کرد تا شهرهای دیگر را نیز اشغال کند. لذا در سال ۵۴۱ میلادی به سمت شهر پترا رفت و دستور داد با منجنیق دیوار آن را خراب و سربازان رومی را مجبور به تسلیم نمایند. پس از آن بخش عظیمی از گنجینه ها و ذخائر شهر را غارت نمود.[۶] گوبازس بسیار زود متوجه اشتباه خود در اعتماد به انوشیروان شد. لذا با تمام وجود از اطمینان به شخصیت پیمان شکن و غارتگری چون انوشیروان پشیمان شد، از همین روی برای نجات یافتن از دست انوشیروان از اقوام و ملت های همسایه و حتی قبائل وحشیِ دشمن درخواست یاری کرد.[۷] گرچه باید دقت کرد که درگیری های میان ساسانیان و رومیان در چندین مرحله صورت گرفت و همه این حوادث طی مدت زمانی طولانی رخ داد. زشتی رفتارهای انوشیروان در تازش به روم حتی در منابعی چون شاهنامه فردوسی هم بیان شده است که البته مجالی مفصل می طلبد.

پی‌نوشت :

[۱]. پروکوپیوس، جنگ‏هاى ایران و روم‏، ترجمه: محمد سعیدى‏، انتشارات علمى و فرهنگى‏، تهران‏، چاپ چهارم ۱۳۸۲، ص ۲۲۱

[۲]. سرپرسى سایکس، تاریخ ایران‏، ترجمه سید محمد تقى فخر داعى گیلانى‏، ناشر: افسون‏، تهران، چاپ هفتم ۱۳۸۰، ج ‏۱ ، ص ۶۲۲-۶۲۱

حسن پیرنیا، تاریخ ایران باستان‏، ناشر: دنیاى کتاب‏، تهران‏، چاپ اول ۱۳۷۵، ج ‏۴ ، ص ۲۷۸۹-۲۷۹۰

[۳]. سرپرسى سایکس، تاریخ ایران‏، ترجمه سید محمد تقى فخر داعى گیلانى‏، ناشر: افسون‏، تهران، چاپ هفتم ۱۳۸۰، ج ‏۱ ، ص ۶۲۴-۶۲۳

[۴]. پروکوپیوس، جنگ‏هاى ایران و روم‏، ترجمه: محمد سعیدى‏، انتشارات علمى و فرهنگى‏، تهران‏، چاپ چهارم ۱۳۸۲، ص ۱۰۶

[۵]. همان ، ص ۱۷۲

[۶]. همان ، ص ۱۷۲ – ۱۷۳ – ۱۷۴

[۷]. همان ، ص ۲۱۶- ۲۱۵