جنگ و اختلاف نتیجه ناسیونالیسم
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی آثار حضرت آیت‌الله مصباح یزدی؛ ایشان در هجدهمین نشست کشوری دفتر پژوهش‌های فرهنگی قم که با عنوان «عزت ملی در پرتو انقلاب اسلامی» در تاریخ ۲۷ بهمن سال ۱۳۹۱ در ساختمان یاوران مهدی جمکران برگزار شد، با اشاره به مفهوم عزت و تقابل آن با ذلت گفت: عزت در موردی به‌کار می‌رود که کسی دارای توانمندی خاصی باشد که در مقابل عامل مخالف شکست نخورد؛ بنابراین پایه مفهوم عزت، قدرت و اختیار است، اما هر قدرتی عزت نیست و بارمعنایی دیگری به آن اضافه می‌شود که شامل ویژگی‌هایی می‌شود که موجب احترام، محبوبیت و اعجاب شخص عزیز نزد دیگران می‌شود
استاد اخلاق حوزه علمیه قم با اشاره به گستره عزت که شامل عزت فردی، خانوادگی، گروهی و ملی می‌شود، اینگونه ادامه داد که انسان در زندگی به‌گونه‌ای است که درصدد توسعه دایره وجودی خودش است. اینگونه عزت با افتخارات خانوادگی شروع می‌شود و کم‌کم از خانواده به محله و شهر سرایت می‌کند و بالاخره به کشور و ملیت می‌رسد.
وی با بیان پرسشی اینگونه ادامه داد: آیا واقعا این تعمیم یک ارزش مطلق است و ما باید صددرصد به آن پایبند باشیم یا در شرایطی مطلوب است، اما گاهی می‌تواند نامطلوب و یا حتى مضر باشد؟
استاد علوم قرآنی و تفسیر ضمن اشاره به شهرت این ارزش در میان عوام، اینگونه پاسخ داد که عزت ملی یک ارزش مطلق نیست؛ بلکه اینگونه ارزش‌ها، اهداف متوسطی است که برای رسیدن به هدف عالی از آن‌ها استفاده می‌شود.
عضو مجلس خبرگان رهبری با بیان این‌که اگر ناسیونالیسم و ملی‌گرایی را هدفی عالی فرض کنیم نتیجه‌ای جز جنگ، اختلاف و دشمنی بین مردم جهان نخواهد داشت، گفت: اختلاف ملیت‌ها وسیله‌ای برای شناختن یک‌دیگر است که خود وسیله‌ای برای رسیدن به تقوا و تکامل انسانی است. هدف اصلی این است که ما حکمت الهی در آفرینش را بشناسیم و بکوشیم همه انسان‌ها با خدا ارتباط برقرار کنند، بنابراین احساس وحدت ملی وقتی ارزشمند است که مقدمه‌ای برای رسیدن به اهداف عالی اسلام باشد.
علامه مصباح یزدی با استفاده از خطاب‌های خاص و عام قرآن خاطر نشان کرد: با این‌که مخاطب اولیه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌واله عرب‌ها بودند، در هیچ آیه‌ای از قرآن خطابی به عنوان یا ایها العرب نشده است؛ بلکه خطاب اولیه به همه انسان‌هاست و خطاب‌های خاص به کسانی است که ایمان آورده‌اند؛ زیرا ملاک ایمان است.
وی افزود: متأسفانه بسیاری از مفاهیم ارزشی غربی که هیچ پایه عقلانی ندارد جزو فرهنگ ما شده است و ما خود غافلیم و در بسیاری از بحث‌ها و نوشته‌ها و سخنرانی‌ها روی مفاهیمی تکیه می‌کنیم که از دیدگاه اسلامی ارزشی ندارد.
استاد اخلاق حوزه و دانشگاه با بیان این‌که اینگونه مفاهیم گاهی می‌تواند ارزش مقدمی داشته باشد، به‌عنوان مثال به بیان مفهوم آزادی پرداخت و گفت: برخی آزادی را ارزشی مطلق می‌پندارند و فقط به جایی که به آزادی دیگران لطمه بزند مقید می‌کنند در حالی که آزادی در چند علم مختلف چند مفهوم متفاوت دارد.
ایشان یکی از مفاهیم آزادی را مفهومی تکوینی دانست و گفت: آزادی به این معنا اکتسابی نیست و این‌که می‌گوییم انسان آزاد آفریده شده امری تکوینی است و نمی‌توان درباره ارزشی بودن آن سخن گفت. اگر کسی اختیار نداشته باشد انسان نیست و خدا این آزادی و قدرت اختیار را به انسان داده است.
رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) معنای دیگر آزادی را آزادی از بردگی دیگران دانست و گفت: این یک مفهوم اجتماعی و اخلاقی است که بعد روان‌شناختی دارد و دلالت بر این دارد که انسان نباید بی‌جهت اختیار خودش را به کسی که مثل خود یا پست‌تر از خودش است، بدهد.
وی آزادی از قید هوس‌ها را به عنوان مفهوم دیگر آزادی بیان کرد و ادامه داد: بسیاری از علمای اخلاق اصل فضیلت‌ها را حریت می‌دانند که به معنای آزادی از بردگی هوس‌هاست.
آیت‌الله مصباح یزدی آزادی به معنای ولنگاری و بی‌بندوباری را ضدارزش دانست و گفت: این‌که همه موارد یک مشترک لفظی را یکجا ارزش مطلق فرض کنیم، مغالطه‌ای است که در بحث‌های اخلاقی، اجتماعی و سیاسی پیش می‌آید.
وی ادامه داد: گاهی ارزشی با واژه و مفهومی در فرهنگی خاص ریشه دارد و کسانی تحت تأثیر قرار گرفته‌اند و به صورت تقلیدی از آن‌ها پذیرفته‌اند و ما متأسفانه هم‌اکنون در بعد فرهنگی به اینگونه مشکلات مبتلا هستیم و عزت ملی هم از اینگونه مفاهیم است.
عضو مجلس خبرگان رهبری با استفاده از فرمایش امیرمؤمنان علیه‌السلام گفت: هر قومی ویژگی‌های خوبی دارند که شناخته شده است، مثلا عشایر میهمان‌دوست هستند. امیرمؤمنان می‌فرمایند اگر می‌خواهید تعصب داشته‌باشید از اینگونه تعصب‌ها داشته باشید؛ اگر می‌خواهید از عرق عربیت استفاده کنید عربیت را در راه مکارم اخلاق به‌کار بگیرید. بنابراین برخی از تعصبات قومی می‌تواند ابزاری برای رسیدن به اهداف متعالی باشد.
وی با اشاره به قراردادی بودن مرزهای جغرافیایی درباره معیار حمایت از ایرانیت اینگونه پرسید: وقتی می‌خواهیم از وطن‌گرایی سخن بگوییم از چه کسانی باید حمایت کنیم؟ کسانی که هم‌اکنون ایرانی نامیده می‌شوند یا کسانی که در گذشته ایرانی بودند؟ چه کسی با چه اعتباری این اسم را تعیین می‌کند؟
استاد اخلاق حوزه و دانشگاه گفت: از جمله امتیازاتی که برای ایران می‌توان شمرد این است که با این‌که اسلام در حجاز نازل شد و پیغمبر در مدینه زندگی می‌کرد، اما هم‌اکنون بسیاری از اهل مدینه حتى نام فرزندان پیامبر را نمی‌دانند، اما ایرانی‌ها با این‌که صدها فرسنگ از آن‌جا فاصله دارند، آن‌ها را شناختند و به آن‌ها عشق ورزیدند و جان و مالشان را فدای اهل‌بیت پیغمبر می‌کنند.
وی ادامه داد: باید از این افتخار استفاده کنیم و برای ایران از آن جهت که منسوب به اهل‌بیت است فداکاری کنیم.
رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) ضمن نقد دیدگاه کسانی که ایرانیت را به عنوان ارزشی فراتر از اسلام مطرح می‌کنند، گفت: عزت ملی ارزش مطلق ندارد، عزت ملی وقتی مطلوب است که بتوان از این عرق و احساس در راه ترویج حق استفاده کرد. اما عزت ملی به خودی‌خود اصالتی ندارد و اصالت از آن حق، اسلام و اطاعت خداست.
وی ادامه داد: نمونه این آموزه کلام امام حسین علیه‌السلام در روز عاشوراست که فرمود اگر ایمان ندارید و از معاد نمی‌ترسید لااقل حریت دنیوی داشته باشید.
آیت‌الله مصباح یزدی در بیان دلیل این سخن حضرت سید‌الشهدا گفت: ایشان با این سخن می‌خواست شوکی در آن‌ها ایجاد کند که مقداری از فسادشان کاسته شود. امام می‌خواست با استفاده از حریت دنیوی آن‌ها را دعوت به دست‌برداشتن از جنایت‌هایشان کند تا راه برای پیشرفت معنوی‌شان باز شود.
استاد تفسیر و علوم قرآنی ضمن رد اصل ماکیاولی گفت: ما از این‌رو به ایرانیت خودمان افتخار می‌کنیم که کشوری است که مردم آن بیشتر از هر کشوری به اسلام و تشیع پایبندند. ما به دلیل عناصر حقی که در این کشور وجود دارد به این ملیت احترام می‌گذاریم، ولی اگر آن عناصر حق بخواهد لطمه بخورد این ملیت برای ما ارزشی ندارد.
وی ادامه داد: بنابر این عزت ملی در پرتو انقلاب اسلامی ارزش دارد؛ نهضتی که در این مردم پیدا شد و توجه و عواطف مردم را متوجه ارزش‌های اسلامی و پیشوایان دینی ساخت.
استاد اخلاق حوزه علمیه قم با اشاره به وضعیت پیش از انقلاب گفت: در آن زمان تظاهر به حفظ ارزش‌های اسلامی مایه عار بود و دانشجوی با حجاب و نمازخوان را مسخره می‌کردند، اما امروز به برکت انقلاب اسلامی دانشجویان و اساتید دانشگاه ما برای اعتکاف صف می‌کشند و برای از دست دادن این فرصت ناراحت می‌شوند.
استاد فلسفه حوزه علمیه قم با بیان تضاد بین ناسیونالیسم و اومانیسم گفت: این یک تناقض است که کسانی هم شعار ناسیونالیسم و هم شعار اومانیسم می‌دهند.
علامه مصباح با اشاره به آیه‌ای از قرآن گفت: درست است که عزت امری فطری است، اما عزت با دوز و کلک و حقه‌بازی پیدا نمی‌شود؛ بلکه عزت حقیقی صرفا از آن خداست و از خدا به پیامبر و سپس به مؤمنین تراوش می‌کند.
