کارنامه‌ی ایزدِ مهر!

ایزدِ مهر از نمایندگان اهورامزدا است که بارها و بارها در اوستا ستوده شده است. در اوستا، فصل ۱۱ یشتها (سروش یشت هادخت)، بند ۱۶ و ۲۱ ایزدِ مهر و یارانش، ستوده شدند [۱]. در یَشتِ هفدهم اوستا، آمده که ایزدِ مهر از هر سوی پاک و راست و درست است[۲].

حتی در ابتدای مهر یَشتِ اوستا، اهورامزدا می‌گوید که ایزدِ مهر، در لیاقت و برازندگی ستایش، با من برابر است[۳]. در همین یَشتِ اوستا، در بند چهارم الی هشتم و ۳۰-۳۱ و … ایزدِ مهر ستوده می‌شود. این ستایش ها به صورت مداوم در طول مهر یَشت ادامه دارد. حتی آمده است که هویت و عظمت این ایزد از جانب اهورامزداست و او از جانب اهورامزدا خداوندِ جهان مینوی و پناهگاه پیروان آیین زرتشت است. با نگاهی به این بخش از اوستا به وفور می‌توان ستایش‌ها و نیایش‌ها در حق این ایزد را مشاهده نمود[۴]. در خورشید نیایشِ خرده اوستا نیز ایزد مهر در کنار اهورامزدا و امشاسپندان پرستش می‌شود[۵]. همچنین در خرده اوستا، نیایشی با نام «مهر نیایش» وجود دارد که آکنده از ستایش و نماز خواندن در برابر این ایزد است[۶]. در اوستا، یسنا، هات ۱ : ۱۱ نیز ایزد مهر و اهورامزدا به عنوان دو بزرگِ گزندناپذیر ستایش شدند[۷]. همچنین هات ۱۶ : ۵ و همچنین مواردی دیگر که همگی نشان می‌دهند راه و روش ایزد مهر، بیانگر حقیقت آیین زرتشتی است[۸].

اکنون نگاهی به کارنامه‌ی ایزد مهر می‌انداریم. بنابر مهر یشتِ اوستا، ایزد مهر جنگ برمی‌افروزد، رده‌های دشمن را می‌درد و سرهای دشمنان را از تن‌ها جدا می‌کند. خانه‌های دشمن را ویران می‌کند و پس از اینکه دشمن را غارت نمود، دستان و بازوان آنان را می‌بُرَد. همه‌ی اینها در حق کسانی صورت می‌گیرد که برای خشنودی ایزدِ مهر تلاش نکرده باشند! ایزد مهر سپس صدها و هزاران و صدهاهزار نفر از این افراد را قتل عام می‌کند. به این دلیل که از آنان خشمگین است. این‌ها همگی سزای کسانی است که از «ایزدِ مهر» رویگردان شوند (بند ۴۸) یعنی به آیین وی درنیایند یا از آیین وی خارج شوند، یعنی مرتدّ شوند. شگفت‌انگیز تر این است که اهورامزدا به او اجازه می‌دهد که در هنگام خشم، نیروی بازوان و پاها و چشمان و گوش‌های مهردروجان (مرتدان و کسانی که از او رویگردان شده‌اند) را از آنان بگیرد (بند ۶۳ و ۴۸). همچنین بنابر بند ۷۱-۷۲ از مهر یشتِ اوستا، ایزد مهر به همراهی ایزدِ بهرام پس از پاره کردن و شکافتن سرهای مرتدّین، و ریختن مغزهای آنان، کمر‌ها و ستون فقرات آنان را می‌شکند و سپس آنان را تکه تکه می‌کند. در بند ۱۱۰ نیز ایزد مهر چنین تهدید می‌کند که: «کدامین کس را دچار ناخوشی و مرگ کنم؟ کدامین کس را به بی‌نواییِ شکنجه آور گرفتار کنم؟ فرزندان چه کسی را به یک زخم نابود کنم؟» و در بند ۱۰۹ نیز آمده است که ایزدِ مهر با این کارها به آرامش و خشنودی می‌رسد. در بند ۱۱۳ آمده است که اگر کسی تسلیم شود، اما در هدیه دادن به درگاه «ایزدِ مهر»، راضی و خوشدل نباشد باید پسرانش کشته شوند  و «موی کنده در خاک غلتند»[۹].

از آنچه بیان شد روشن میگردد که ایزدِ مهر و همراهانش به کشتارها و شکنجه‌هایی بس وحشتناک دست می‌زنند، لیکن در حین بیان این حوادث، بارها و بارها این ایزدِرمقدس توسط اهورامزدا و زرتشت ستایش و نیایش می‌شوند.

پی‌نوشت:

[۱]. اوستا، گزارش دکتر ج. دوستخواه، تهران: انتشارات مروارید، ۱۳۹۱. ج ۱ ص ۳۹۳-۳۹۴

و خرده اوستا، به ترجمه موبد اردشیر آذرگشسب، تهران: ۱۳۵۴. ص ۸۹

James Darmesteter,The Zend Avesta, From The Sacred Books of The East, Translated By Various Oriental Scholars, Oxford, At the Clarendon Press 1883, VOL.‎‎ XXIII, pp 166

[۲]. اوستا، گزارش دکتر ج. دوستخواه، تهران: انتشارات مروارید، ۱۳۹۱. ج ۱ ص ۴۷۱ ، بند ۱۶

James Darmesteter,The Zend Avesta, From The Sacred Books of The East, Translated By Various Oriental Scholars, Oxford, At the Clarendon Press 1883, VOL.‎‎ XXIII, pp 274

[۳]. اوستا، گزارش دکتر ج. دوستخواه، تهران: انتشارات مروارید، ۱۳۹۱. ج ۱ ص ۳۵۳. همچنین:

James Darmesteter,The Zend Avesta, From The Sacred Books of The East, Translated By Various Oriental Scholars, Oxford, At the Clarendon Press 1883, VOL.‎‎ XXIII, pp 119-120

[۴]. اوستا، گزارش دکتر ج. دوستخواه، تهران: انتشارات مروارید، ۱۳۹۱. ج ۱ ص ۳۸۸-۳۵۳ و… همچنین:

James Darmesteter,The Zend Avesta, From The Sacred Books of The East, Translated By Various Oriental Scholars, Oxford, At the Clarendon Press 1883, VOL.‎‎ XXIII, pp 120-157

[۵]. خرده اوستا، به ترجمه موبد اردشیر آذرگشسب، تهران: ۱۳۵۴. ص ۱۸

[۶]. خرده اوستا، به ترجمه موبد اردشیر آذرگشسب، تهران: ۱۳۵۴. ص ۲۳-۲۶

[۷]. اوستا، گزارش دکتر ج. دوستخواه، تهران: انتشارات مروارید، ۱۳۹۱. ج ۱ ص ۹۸

و ابراهیم پورداود، یسنا، تهران: انتشارات اساطیر، ۱۳۸۰. ج ۱ ص ۱۲۰-۱۲۱

[۸]. اوستا، گزارش دکتر ج. دوستخواه، تهران: انتشارات مروارید، ۱۳۹۱. ج ۱ ص ۱۶۶

و ابراهیم پورداود، یسنا، تهران: انتشارات اساطیر، ۱۳۸۰. ج ۱ ص ۱۹۴

[۹]. اوستا، گزارش دکتر ج. دوستخواه، تهران: انتشارات مروارید، ۱۳۹۱. ج ۱ ص ۳۶۲-۳۸۰. همچنین:

James Darmesteter,The Zend Avesta, From The Sacred Books of The East, Translated By Various Oriental Scholars, Oxford, At the Clarendon Press 1883, VOL.‎‎ XXIII, pp 129-149