بیا تا عزیزت کنم!
عزیز خان مُکری آجودان باشی / سردار کل، از دولتمردان برجسته و باکفایت ایران در زمان ناصرالدین شاه، و از برکشیدگان شخص امیرکبیر است که گفته می‌شود جمله مشهور: «عزیزا، بیا تا عزیزت کنم» سخنی است که امیر به وی گفته و قصدش انتصاب وی به ریاست کل قوای نظامی ایران بوده است.۱ سردار، دختر امیر از همسر اولش را به همسری گرفت و جزء خانواده امیر درآمد. به دلیل همین سوابق بستگی و همکاری با امیر، پس از قتل وی از آسیب دشمن امیر (آقا خان نوری) مصون نماند و در اواخر ۱۲۷۳ق با سعایتهای آقا خان چندی از مقام سرداری برکنار شد.۲ عزیزخان در اعدام برخی از سران عائله بابیه نظیر قرّه العین و سید حسین یزدی (کاتب مشهور باب) دخالت داشت۳ و قتل قره‌العین به دستور مستقیم وی و توسط غلام سیاهش صورت گرفت که منابع بهائی از وی با عنوان «سیاه خونخوار» یاد کرده‌اند۴ و خود بهاء نیز در «لوح ورقاء» با خشم تمام از وی با عنوان «سیاه روسیاه دل سیاه» نام میبرد. علاوه، زمانی که ناصرالدین شاه توسط بابیان ترور شد، عزیز از مقامات بلندپایه‌ای بود که مأموریت جستجو و تعقیب بابیان، و کشف شبکه ترور آنان، به وی محوّل شد۵ و او در این تعقیب و مراقبت، اسامی برخی از آنها را تهیه و به شاه داد تا دستگیر و محاکمه شوند.۶ پس از کشف و دستگیری شبکه ترور نیز در مجازات آنان شرکت جست و مجازات سید حسین یزدی (کاتب باب) به دست وی و همکاران نظامیش صورت گرفت.۷ عزیزخان سردار چندی پس از قتل باب به حکمرانی آذربایجان منصوب شد و در زمان حکومت وی، علمای تبریز نزد وی شکایت بردند که: جماعت بابیان در تاریکی شب به محل اعدام باب می‌روند و آنجا را زیارت می‌کنند، و از وی خواستند آن مکان را ویران سازد. سردار البته، به ملاحظه خسارت مالی، حکم به انهدام آن مکان نداد، «لکن امر نمود در جلوی حجرات سربازخانه، طاقی از آجر و گچ بنا نهادند، چنانکه دیوار حجره[ای] که هیکل» باب «بر آن آویخته شد» پشت «طاقها مانده از» چشمها «مستور گردید» .۸
پی‌نوشت‌ها:
- فتنه باب، تعلیقات عبدالحسین نوایی، ص ۲۷۲ ۲٫ مجموعه اسناد و مدارک فرخ خان امین‌الدوله، به کوشش کریم اصفهانیان، صص ۱۱۲ـ۱۱۳ و ۱۴۹ ۳٫ مطالع‌‌الانوار؛ تلخیص تاریخ نبیل زرندی، ص ۶۰۸ ؛ الکواکب الدریه، آواره، ۱/۳۲۱ـ۳۲۲ ۴٫ رحیق مختوم، «قاموس لوح مبارک قرن» ، عبدالحمید اشراق خاوری، ۱/۶۰۳ ۵٫ روزنامه وقایع اتفاقیه، ش ۸۲ ، پنجشنبه ۱۰ ذی‌قعده ۱۲۶۸، قسمت مربوط به تفصیل واقعه ترور شاه توسط بابیان. نیز ر.ک، فتنه باب، اعتضادالسلطنه، بخش تعلیقات عبدالحسین نوایی، ص ۸۲ ۶٫ ر.ک، نامه ناصرالدین شاه به میرزا آقاخان نوری (موجود در موزه لندن)، یغما، سال ۱۴، ش ۸، آبان ۴۰، ص ۳۷۷ ۷٫ روزنامه وقایع اتفاقیه، ش ۸۲ ، ص ۸۶ ؛ قبله عالم، امانت، ص ۲۹۴ ۸٫ ظهور الحق، فاضل مازندرانی، ۳/۱۷ـ ۱۸٫
